نقد مدعای گیبسون در تغییر قبله از پترا به کعبه با استناد به آیات قرآن

خلیلی نژاد, سید محسن; نکونام, جعفر

نقد مدعای گیبسون در تغییر قبله از پترا به کعبه با استناد به آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای دانشگاه قم

² دانشیار دانشگاه قم

چکیده

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.1.4
دن گیبسون با استناد به مباحث باستان‌‌شناختی، تاریخی و ادبیات پیشا اسلامی و مقایسه آن با ادبیات پسا اسلامی سعی دارد نشان دهد که قبله مسلمانان، پترا ـ مکانی در شمال غرب عربستان ـ بوده است و پس از درگیری‌های ابن زبیر با حکّام دمشق، کعبه در مکه به عنوان قبله اسلام، معرفی می‌شود. دانشمندان اسلامی نیز پس از جنگ و نابودی منابع اولیه، شروع به بازنویسی تاریخ صدر اسلام می‌کنند. تاکنون آرای گیبسون به‌طور خاص مورد ارزیابی پژوهشگران واقع نشده است. نقدهای مشترکی هم که در مورد نظریۀ هاجریسم و خاستگاه اسلام از دیدگاه دیگر خاورشناسان انجام گرفته، در زمینۀ روش تحقیق آنان است، نه محتوای شواهدی که بر مدعای خود مطرح کرده‌اند. از‌این‌رو، بررسی محتوایی شواهد گیبسون مهم تلقی می‌شود. این مقاله به نقد مهم‌ترین استنادات گیبسون در کتاب جغرافیای قرآنی وی می‌پردازد. مرکزیتِ «شهر مقدس»، جغرافیا و روابط تجاری آن، مهم‌ترین دلایلی است که وی برای مدعای خود عرضه کرده است. مقاله حاضر نشان می‌دهد که مدعای وی با داده‌های جغرافیایی، تاریخی و آیات قرآن سازگاری ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن

عنوان مقاله [English]

A criticism of Gibson’s claim regarding the shift of Qibla from Petra to Mecca with a focus on the Quranic verses

نویسندگان [English]

khalilinezhad ¹
Jafar Nekoonam ²

¹ PhD student, Qom University

² Associate prof., Qom University

چکیده [English]

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.1.4
Dan Gibson has tried to prove that the Muslim Qibla was previously in Petra, somewhere in the northwest of the Arabian Peninsula. He has based his claim on archeological and historical issues as well as the results gained through the comparison of pre- and post-Islam literatures. According to him, the Qibla was set to be in Mecca only after the conflicts that Ibn-e Zubair had with the rulers in Damascus. He also believes that, due to those clashes and the destruction of the existing sources of information, Muslim scholars embarked upon writing the history of early Islam. So far, there has been no research to particularly examine Gibson’s beliefs; there are just a number of critiques jointly written on the theories of Hagarism and the birthplace of Islam from the viewpoint of orientalists. These sources, however, only address the research methods employed not the evidence or veracity of the claims made. Therefore, it is of significance to examine the evidence that Gibson has provided for his claim. This research seeks to critically examine the major proofs that he has put forth in his book “The Geography of the Quran”. The centrality of the ‘Holy City’, geography and commercial relations are among those proofs. The results of the study show that his claims do not conform to the geographical and historical data as well as the Quranic verses.

کلیدواژه‌ها [English]

Mecca
Petra
The Holy City
The shift in the birthplace of Islam

مراجع

ـ قرآن کریم

ـ کتاب مقدس؛ ترجمه قدیم کتاب مقدس شامل کتب عهد عتیق و عهد جدید: رابرت بروس و همکاران، بی‌جا: بی‌نا، 1895 م.

1. آلوسی، سیدمحمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ به کوشش علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتبمه العلمیة، 1415 ق.

2. ازرقی، محمد بن عبدالله؛ اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار؛ به کوشش رشدی صالح ملحس، بیروت: دار الأندلس، 1416 ق.

3. اسماعیلی، مهران. «شبکه مفهومی "وادی" در گفتمان سده‌های نخست هجری». تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 17، بهار و تابستان 1392 ش.

4. بلخی، مقاتل بن سلیمان؛ تفسیر مقاتل بن سلیمان؛ بیروت: دار احیاءالتراث، 1423 ق.

5. ترمذی، محمد بن عیسی؛ الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، به کوشش احمد محمد شاکر، مصر: دارالحدیث، 1419 ق.

6. خضری، سید احمدرضا و مائده بایرام؛ «واکاوی نقش رویکرد شکاکانه پاتریشیا کرون در شکل‌گیری دیدگاه‌های وی در کتاب تجارت مکه و ظهور اسلام»؛ تاریخ اسلام در آیینه‌ پژوهش، شماره 41، پاییز و زمستان 1395 ش.

7. جواد علی؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام؛ چ2، بغداد: جامعة بغداد، 1413 ق.

8. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.

9. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ 3، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.

10. طبری، ابوجعفر محمد جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة، 1412 ق.

11. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

12. فکوهی، ناصر؛ مبانی انسان‌شناسی، چ5، تهران: نشر نی، 1391 ش.

13. کریم‌پور، سعید و راد، علی؛ «فرضیه خاستگاه هاجری اسلام؛ تحلیل و نقد». فلسفه دین، دوره4، شماره4، 1396 ش.

14. ناعل بن عدوان، احمد؛ الأسرار المدینة الوردیة، چ6، اردن: دارالعربی للطباعة و النشر، 1978 م.

15. هیلن برند، روبرت؛ معماری اسلامی. ترجمه: باقر آیت‌الله زاده شیرازی، چ8، تهران: انتشارات روزنه، 1395 ش.

16. Almasri, E., & Alawneh, F. PETRA-HOLY CITY FROM THE PERSPECTIVE OF ART, ARCHITECTURE, INSCRIPTIONS AND OTHER FEATURES. Studies in Ancient Art & Civilization, 22, 2018.‏

17. Amine, A. L'islam de Pétra, Réponse à Dan Gibson II Ed. L'Islam De Pétra, Réponse à La Thèse De Dan Gibson Présentation 2e Edition, 1, 280, 2019.

18. Assʿad Sulaiman Abdo and John Bagot Glubb, Mecca, Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, inc., 2018.

19. Bellwald, U. (2008). The Hydraulic Infrastructure of Petra–A Model for Water Strategies in Arid Land. Cura Aquarum in Jordanien, 12, 47, 2008.‏

20. Crone, P. How did the quranic pagans make a living?. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 68(3), 387-399, 2005.

21. Crone, P. Quraysh and the Roman army: Making sense of the Meccan leather trade. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 70(1), 63-88, 2007.‏

22. Crone, P, Meccan Trade and the Rise of Islam, Princeton, Princeton University Press, 1987.

23. G.S.P. Freeman-Grenville And Stuart Cheristopher Munro-Hay, Historical Atlas of Islam, The Continuum International Publishing Group Inc, New York & London,2006.

24. Gibson, Dan. Quranic Geography. 2011, Independent scholar press, Canada.

25. King, D. A. Dan Gibson, Early Islamic Qiblas: A Survey of mosques built between 1AH/622 CE and 263 AH/876 CE (with maps, charts and photographs), 296 pp., Vancouver BC: Independent Scholars Press, 2017. Suhayl. International Journal for the History of the Exact and Natural Sciences in Islamic Civilisation, 347-366, 2018.

26. Martha Sharp Joukowsky, Near Eastern Archaeology, 65:4, 235-248, 2002.

27. McAuliffe, Jane Dammen. Encyclopedia of Quran, Brill, Leiden, 2001.

28. Michelle L. Berenfeld, J. Andrew Dufton & Felipe Rojas (2016) Green Petra: archaeological explorations in the city's northern wadis, Levant, 48:1, 79-107, 2016.

29. Monferrer-Sala, J. P. On the Nabataean-Aramaic ‘lyt’. Astarté. Estudios del Oriente Próximo y el Mediterráneo, 1, 95-101, 2018.‏

30. Rothman, N. C. Jane Taylor, Petra and the Lost City of the Nabataeans. Comparative Civilizations Review, 74(74), 14, 2016.‏

31. Rubin, U. The" Ilaf" of Quraish. Arabica, 31, 165, 1984.‏

32. Sinai, N. When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part I. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 77(2), 273-292, 2014.‏

33. Watt, W. M., & Muḥammad (Prophet). Muhammad at Mecca (p. 1). Oxford: Clarendon Press, 1953.‏

سایتها:

34. http://www.whatstheweatherlike.org/jordan/petra.htm.

35. https://b2n.ir/897641

36. https://b2n.ir/830429

37. https://b2n.ir/045290