تحلیل شخصیت رجالی غیاث بن ابراهیم در اسناد روایی شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و حقوق اسلامی موسسه آموزش عالی پارسا-بابلسر

چکیده

«غیاث بن ابراهیم تمیمی اسیدی بصری»‏ در شمار راویان امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) قرار داشته و روایات بسیاری از وی نقل شده است. با توجه به توثیق غیاث بن ابراهیم از سوی نجاشی، وثاقت او محرز است اما امامی بودن او محل بحث است. برخی از فقها این راوی را همان غیاث بن ابراهیم بتری­مذهبی که در سخنان شیخ طوسی در زمره اصحاب امام باقر (ع) قرار گرفته، دانسته­اند. در این پژوهش روشن کرده‌ایم غیاث بن ابراهیم در هیچ‌یک از کتب حدیثی موجود شیعه، حتی یک روایت از امام باقر (ع) یا از اصحاب امام باقر (ع)، نقل نکرده است، درحالی‌که این محدث اگر از اصحاب امام باقر (ع) بود، بسیار بعید است که از این امام و هیچ‌کدام از اصحابشان روایتی نشنیده باشد. بر این اساس، غیاث بن ابراهیم تمیمی، نمی­تواند همان غیاث بن ابراهیم بتری­مذهب در شمار اصحاب امام باقر (ع) باشد. با نظرداشت این مطلب و با در نظر گرفتن دلایلی همچون ذکر نشدن مذهب این راوی در رجال نجاشی، می‌توان امامی بودن وی را استنتاج نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Rijali Character of Ghiyath Ibn Ibrahim in Shiʼit Narrative documents

نویسنده [English]

  • seyed mojtaba hosein nejad
Assistant professor of Jurisprudence and Islamic Law, Higher Education Institution of Parsa, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Ghiyath Ibn Ibrahim Tamimi Asidi Basari” is one of the narrators of Imam Sadiq (Pbuh) and Imam Kazim (Pbuh) that numerous narrations have been retold from him. By attention to confirming the reliability of Ghiyath Ibn Ibrahim by Nagashi, his reliability is confirmed but we doubt about his being Imamieh. Some Jurists recognize this narrator the same Ghiyath Ibn Ibrahim of Batarieh sect that SheykhTusi has known him as one of the companions of Imam Baghir (Pbuh). We in this research explain that Ghiyath Ibn Ibrahim doesnʼt have retell any narration from Imam Baghir or from one of the narrators seen Imam Bagher in any Shiʼite available hadithi book. Moreover, if he was a companion of Imam Baqir, he should have narrated some narrations from Imam. Accordingly, Ghiyath Ibn Ibrahim Tamimi could not be the same Ghiyath Ibn Ibrahim of Batarieh sect as one of the companions of Imam Baghir. Considering this subject and reasons such as not stating the religion of this narrator in NagashiʼsRijal, we can conclude that he was Imami.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Ilm e Rijal (Knowledge of Men of Narration)
  • Narration
  • Ghiyath Ibn Ibrahim Tamimi
  • Ghiyath Ibn Ibrahim Nakhaei
  • NagashiʼsRijal
1. ابن اثیر، مبارک بن محمد؛ جامع الاصول من أحادیث الرسول؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
2. ابن بابویه، محمد بن علی؛ توحید؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1398 ق.
3. ـــــــــــــــــــ؛ معانی الاخبار؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1403 ق.
4. ـــــــــــــــــــ؛ من لا یحضره الفقیه؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1413 ق.
5. ابن حبان، محمد بن احمد؛ کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین؛ حلب: محمود ابراهیم زاید، 1395-1396 ق.
6. ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین؛ معالم الدین و ملاذ المجتهدین؛ قم: مؤسسة‌ الفقه للطباعة و النشر، 1418 ق.
7. ابن فهد حلی، احمد بن محمد؛ المهذب‌ البارع؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
8. آبی، حسن بن ابی‌طالب؛ کشف‌الرموز فی شرح مختصر النافع؛ چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
9. بحر العلوم، محمدمهدی بن مرتضی؛ الفوائد الرجالیة؛ تهران: مکتبة الصادق (ع)، 1363 ش.
10. بحرانی، یوسف‌بن احمد؛ الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
11. بخاری، محمد بن اسماعیل؛ تاریخ الکبیر؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
12. برقی، احمد بن محمد؛ الرجال؛ تهران: دانشگاه تهران، 1383 ق.
13. ترابی شهرضایی، اکبر؛ پژوهشی در علم رجال؛ قم: المصطفی، 1390 ش.
14. تقی الدین حلی، حسن بن علی؛ الرجال؛ تهران: دانشگاه تهران، 1383 ق.
15. جبوری، ابو الیقظان عطیه؛ مباحث فی تدوین السنة المطهرة؛ قاهره: بی­نا، بی­تا.
16. حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعة؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1409 ق.
17. ــــــــــــــــــــــ؛ هدایة الامة إلی أحکام الائمة؛ مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412 ق.
18. حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد؛ مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
19. خطیب بغدادی، احمد بن علی؛ تاریخ بغداد؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417 ق.
20. خواجوئی، محمداسماعیل بن حسین؛ التعلیقة علی الرسالة الصومیة؛ قم: مؤسسه عاشورا، 1427 ق.
21. خوانساری، محمد بن حسین؛ تکمیل مشارق الشموس فی شرح الدروس؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1311 ق.
22. خویی، سید ابو القاسم؛ التنقیح فی شرح العروة الوثقی؛ قم: لطفی، 1418 ق.
23. ــــــــــــــــــ؛ فقه الشیعة ـ کتاب الطهارة؛ چ3، قم: مؤسسه آفاق، 1418 ق.
24. ــــــــــــــــــ؛ مبانی تکملة المنهاج؛ قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره)، 1422 ق.
25. ــــــــــــــــــ؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
26. دمیری، محمد بن موسی؛ حیاة الحیوان؛ بیروت: دار الکتب العلمیة الکبری، بی‌تا.
27. ذهبی، محمد بن احمد؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
28. زمخشری، محمود بن عمر؛ ربیع الابرار ونصوص الاخیار؛ بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بی­تا.
29. سبحانی، جعفر؛ کلیات فی علم الرجال؛ قم: مرکز مدیرت حوزه علمیه قم، 1410 ق.
30. شبیری زنجانی، سید موسی؛ کتاب نکاح؛ قم: مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز، 1419 ق.
31. شهید اول، محمد بن مکی؛ غایة المراد فی شرح نکت الارشاد؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1414 ق.
32. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی؛ الرعایة فی علم الدرایة؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
33. ــــــــــــــــــــــ؛ رسائل الشهید الثانی؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1421 ق.
34. ــــــــــــــــــــــ؛ مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الاسلام؛ قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413 ق.
35. صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام؛ چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404 ق.
36. طباطبایی کربلایی، سید علی بن محمدعلی؛ ریاض المسائل؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1418 ق.
37. طوسی، محمد بن حسن؛ الاستبصار؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390 ق.
38. ـــــــــــــــــــ؛ الرجال؛ چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1427 ق.
39. ـــــــــــــــــــ؛ العدّة فی اصول الفقه؛ قم: چاپخانه ستاره، 1417 ق.
40. ـــــــــــــــــــ؛ الغیبة؛ قم: دار المعارف الاسلامیة، 1411 ق.
41. ـــــــــــــــــــ؛ الفهرست؛ نجف اشرف: المکتبة الرضویة؛ بی­تا.
42. ـــــــــــــــــــ؛ تهذیب الاحکام؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
43. عاملی، محمد بن حسن بن زین­الدین؛ استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1419 ق.
44. علامه حلی، حسن بن یوسف؛ خلاصة الاقوال؛ چ2، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة، 1381 ق.
45. ـــــــــــــــ؛ مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
46. ـــــــــــــــ؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب؛ مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412 ق.
47. علامه فانی اصفهانی، سید علی؛ بحوث فی فقه الرجال؛ به کوشش: سید علی حسین مکی عاملی، قم: مؤسسة العروة الوثقی، 1414 ق.
48. علم الهدی، مرتضی بن داعی؛ تبصرة العوام؛ تهران: اساطیر، 1383 ش.
49. علوی عاملی، میر سید احمد؛ مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، بی­تا.
50. فخر المحققین، محمد بن حسن؛ إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
51. فخر رازی، محمد بن عمر؛ اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین؛ بیروت: دار الکتب العربی، 1407 ق.
52. فرجامی، اعظم؛ «شناسایی یک راوی مشترک: بررسی رجالی غیاث بن ابراهیم و حضور او در سند احادیث شیعه و اهل سنت»؛ فصلنامه علوم حدیث، ش2، 1385 ش.
53. فضلی، عبدالهادی؛ اصول علم الرجال؛ بیروت: مؤسسة ام القری، 1416 ق.
54. قرطبی، محمد بن احمد؛ تفسیر القرطبی؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
55. کلباسی، ابو الهدی؛ سماء المقال فی علم الرجال؛ قم: مؤسسة ولی العصر (ع)، 1419 ق.
56. کلباسی، محمد بن محمدابراهیم؛ الرسائل الرجالیة؛ قم: دار الحدیث، 1422 ق.
57. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
58. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال؛ قم: مؤسسه آل‌البیت (ع)، 1416ق.
59. مازندرانی، محمدهادی بن محمد صالح؛ شرح فروع الکافی؛ قم: دار الحدیث، 1429 ق.
60. مامقانی، عبدالله؛ مقباس الهدایة فی علم الدرایة؛ قم: موسسه آل البیت (ع)، 1411 ق.
61. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت: مؤسسة الطبع و النشر، 1410 ق.
62. ــــــــــــــ؛ ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار؛ قم: کتابخانه آیة الله مرعشی، 1406 ق. [الف]
63. مجلسی، محمدتقی؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ چ2، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406 ق. [ب]
64. محقق حلی، جعفر بن حسن؛ المعتبر فی شرح المختصر؛ قم: مؤسسه سید الشهداء (ع)، 1407 ق.
65. محقق کرکی، علی بن حسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد؛ چ2، قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1414 ق.
66. مسعودی، علی بن حسین؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛ بیروت: مؤسسة الاعلمی، 1411 ق.
67. مفید، محمد بن محمد؛ أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات؛ تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1413 ق.
68. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد؛ جامع الرواة؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، 1403 ق.
69. ــــــــــــــــ؛ مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
70. موسوی عاملی، محمد بن علی؛ مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام؛ بیروت: مؤسسة آل البیت (ع)، 1411 ق.
71. میرداماد، محمدباقر بن محمد؛ الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، 1405ق.
72. نجاشی، احمد بن علی؛ الرجال؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
73. نوبختی، حسن بن موسی؛ فرق الشیعة؛ بیروت: دار الاضواء، 1404 ق.
74. نوری، حسین بن محمدتقی؛ خاتمه المستدرک؛ قم: مؤسسه آل البیت (ع)، 1417 ق.
75. وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل؛ تعلیقة علی منهاج المقال؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
76. ـــــــــــــــ؛ حاشیة مجمع الفائدة و البرهان؛ قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1417 ق.