نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی دهقان ¹
• کاوس روحی ²
• احمد پاکتچی ³
• خلیل پروینی ⁴

¹ دانش آموخته دکتری دانشگاه تربیت مدرس تهران و مدرس مدعو دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

² مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

³ هیات علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)

⁴ استاد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

واژه حکمت از دیرباز به‌ عنوان یکی از معناهای محوری حوزه معرفت در قرآن مورد توجه عالمان اسلامی بوده است. از سوی دیگر می‌توان حکمت را به‌مثابه مفهومی جهانی در نظر گرفت که در دوره جدید در غرب ادبیات وسیعی حول آن به وجود آمده و این مفهوم از جهات مختلف فلسفی، دینی، اخلاقی، روان‌شناختی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله، مفهوم قرآنی حکمت در تطبیقی نامتوازن با مفهوم جهانی حکمت و با استفاده از شواهد زبان‌شناختی اعم از ریشه‌شناسی واژه و بررسی روابط همنشینی و سیاقی آن در قرآن تحلیل ‌شده و این نتیجه حاصل ‌شده است که مفهوم قرآنی حکمت در ادامه مفهوم سامی آن، یک مفهوم ساخت‌یافته و دارای بار معنایی غنی دانشی است که با مفهوم جهانی تعریف ‌شده در قالب نظریه تقابل انسان‌محوری با کلام‌محوری تناظر دارد و بر رابطه‌ای پررنگ بین علم و عمل و بر دانشی عملی (مثل مهارت) دلالت دارد. حکمت در قرآن به دو مفهوم الف) یک سجیه اخلاقی و توانایی انسان‌شناختی در مواجهه کلی با زندگی و ب) مجموعه تعالیمی که حاصل ممارست در این توانایی هستند، به‌کار رفته است. مفهوم نخست، گوهر نایابی است که خدای متعال تنها به بندگان خاصی عطا می‌کند اما مفهوم دوم مجموعه آموزه‌هایی است که از سوی خدای حکیم و انسان‌های حکیم برای هدایت مردم صادر می‌شود. حجم عمده این تعالیم را توصیه‌هایی اخلاقی تشکیل می‌دهد که بر معرفتی نظری متکی است که به‌اختصار بازگویی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• حکمت
• ریشه‌شناسی
• فرهنگ سامی
• انسان‌محوری
• کلام‌محوری

موضوعات

• قرآن

عنوان مقاله [English]

Research on Components of Universal Concept of Wisdom in its Quranic Concept

نویسندگان [English]

• Ali Dehqan ¹
• Kavoos Roohi ²
• Ahmad Pakatchi ³
• Khalil Parvini ⁴

¹ Ph.D. student of Quran and Hadith sciences of Tarbiat Modares University

² Associate professor of Quran and Hadith sciences of Tarbiat Modares University (corresponding author).

³ Associate professor of Quran and Hadith sciences of Imam Sadiq University.

⁴ Professor of arabic language and literature of Tarbiat Modares University.

چکیده [English]

From a long time ago, the word "wisdom" has been considered by Islamic scholars as one of the primary meanings in the field of cognition in Quran. On the other hand, wisdom can be considered as a universal concept which broad literature has been done around it in contemporary time in west. In this era, this concept has been studied from various dimensions of philosophy, religion, morality, and psychology. In this essay, the Qur'anic concept of wisdom has been analyzed in an asymmetric comparison to the universal concept of wisdom by usage of linguistic evidences, including etymology of wisdom and its syntagmatic and contextual relations in Quran. The results indicate that the Qur'anic concept of wisdom continuing its Semitic conception is a constructed concept with a great sense of knowledge which corresponds to the universal concept defined in the form of the theory of “confrontation between human-oriented and speech-oriented”. This constructed concept implies a great relationship between science and practice and practical knowledge such as skill. In the Qur'an, wisdom has been used in two different concepts: a) a moral character and an anthropological ability in dealing with life in general; and b) the collection of teachings that are result of this ability. The first concept is a scarce gem that the Almighty God gives merely to his special servants, however the second concept is set of teachings issued by the wise God and wise human for guidance of people. Most of these teachings are moral advises that relies on theoretical cognition stated in brief.

کلیدواژه‌ها [English]

• Wisdom
• Etymology
• Semitic Culture
• Human-oriented
• Speech-oriented