محمّدابراهیم مالمیر؛ توران ملکی شریف
دوره 5، شماره 12 ، فروردین 1394، ، صفحه 123-147
چکیده
استعارة تأویلی در معنایی که در این مقاله برای اوّلین بار در حوزة نظریه‌پردازی ادبی مطرح می‌شود، دارای انواع و مراتبی است که برخاسته از معانی کاربردی تأویل در علوم قرآنی می‌باشد. در این مقاله به یکی ...
بیشتر
استعارة تأویلی در معنایی که در این مقاله برای اوّلین بار در حوزة نظریه‌پردازی ادبی مطرح می‌شود، دارای انواع و مراتبی است که برخاسته از معانی کاربردی تأویل در علوم قرآنی می‌باشد. در این مقاله به یکی از مراتب آن به نام استعارة تأویلی بر مبنای قاعدة توجیه متشابهات قرآنی پرداخته می‌شود. متشابهات، مجموعهای از آیات قرآناند که دارای چند پهلویی معنایی میباشند و تنها به کمک محکمات و ارجاع به امّ‌الکتاب، تأویل پذیرند. چندپهلویی معنایی آیات از حوزۀ لفظ خارج و مربوط به حوزۀ معناست. توجیه تأویلی متشابهات به کمک محکمات، یکی از مراتب سه‌گانه تأویل است که در این مقاله آن را مورد بررسی قرار داده، و علاوه بر بیان ضوابط تأویل صحیح و شرایط مؤوّل و تأویل در توجیه متشابهات، شواهد آن از متون ادبی استخراج و به بحث و بررسی گذاشته شده است؛ تا از این رهگذر، استعاره‌های تأویلی مبتنی بر قاعدۀ توجیه متشابهات را معرفی کرده و مورد نقد و بررسی قرار دهد و تا آنجا که مجال مقال بوده است، جنبههای تشبیه روایی، تشبیه ادبی، استعارۀ تأویلی ادبی و تأویل توجیهی‌ـ روایی آنها بیان شده است. در این راستا معلوم شد علاوه بر تلاش شاعر در استخدام استعاره‌های تأویلی، گاهی شاعر توجیه متشابهات را در مقولة جری و انطباق قرار داده و آن را بر مصادیق دیگری نیز تعمیم و تطبیق داده است.
