استعاره‌های تأویلی بر مبنای قاعده توجیه متشابهات قرآنی در آیینه ادبیات فارسی

مالمیر, محمّدابراهیم; ملکی شریف, توران

صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله

|
|
|
ارجاع به این مقاله
RIS EndNote BibTeX APA MLA Harvard Vancouver
|
اشتراک گذاری

استعاره‌های تأویلی بر مبنای قاعده توجیه متشابهات قرآنی در آیینه ادبیات فارسی

مقاله 6، دوره 5، شماره 12، بهار و تابستان 1394، صفحه 123-147 اصل مقاله (495 K)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمّدابراهیم مالمیر

¹؛ توران ملکی شریف²

¹استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه (نویسنده مسئول)

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

تاریخ دریافت: 15 اردیبهشت 1395، تاریخ پذیرش: 15 اردیبهشت 1395

چکیده

استعارة تأویلی در معنایی که در این مقاله برای اوّلین بار در حوزة نظریه‌پردازی ادبی مطرح می‌شود، دارای انواع و مراتبی است که برخاسته از معانی کاربردی تأویل در علوم قرآنی می‌باشد. در این مقاله به یکی از مراتب آن به نام استعارة تأویلی بر مبنای قاعدة توجیه متشابهات قرآنی پرداخته می‌شود. متشابهات، مجموعهای از آیات قرآناند که دارای چند پهلویی معنایی میباشند و تنها به کمک محکمات و ارجاع به امّ‌الکتاب، تأویل پذیرند. چندپهلویی معنایی آیات از حوزۀ لفظ خارج و مربوط به حوزۀ معناست.
توجیه تأویلی متشابهات به کمک محکمات، یکی از مراتب سه‌گانه تأویل است که در این مقاله آن را مورد بررسی قرار داده، و علاوه بر بیان ضوابط تأویل صحیح و شرایط مؤوّل و تأویل در توجیه متشابهات، شواهد آن از متون ادبی استخراج و به بحث و بررسی گذاشته شده است؛ تا از این رهگذر، استعاره‌های تأویلی مبتنی بر قاعدۀ توجیه متشابهات را معرفی کرده و مورد نقد و بررسی قرار دهد و تا آنجا که مجال مقال بوده است، جنبههای تشبیه روایی، تشبیه ادبی، استعارۀ تأویلی ادبی و تأویل توجیهی‌ـ روایی آنها بیان شده است. در این راستا معلوم شد علاوه بر تلاش شاعر در استخدام استعاره‌های تأویلی، گاهی شاعر توجیه متشابهات را در مقولة جری و انطباق قرار داده و آن را بر مصادیق دیگری نیز تعمیم و تطبیق داده است.

کلیدواژه ها

تأویل؛ استعارة تأویلی؛ توجیه متشابهات؛ ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

The Interpretation Metaphors based on the rule of justification of ambiguous verses in the Mirror of Persian literature

نویسندگان [English]

Mohammad Ibrahim Malmir¹؛ Tooran Maleki²

¹assistant professor at Razi university of Kermanshah, Iran.

²M.A of Persian literature in Razi University in Kermanshah, Iran..

چکیده [English]

The interpretation metaphor, introduced in this essay for the first time in the meaning of literary analysis, has different kinds that comes from applied meanings of interpretation (Taavil) in Quranic studies and in this paper we try to introduce one of these kinds i.e. the interpretation metaphor based on the rule of justification of ambiguous verses. Metaphorical expressions are a set of Quran verses which have polysemous meanings and which can be interpreted only by unambiguous verses called Om Alketab. The problem of multi-meaning verses is a problem that is out of the literal discussions of the words and therefore should be referred to through the studies related to the meaning.
One out of three levels of interpretation is the metaphorical justification of ambiguous verses through unambiguous ones that will be considered in the same essay. Furthermore we will show the principles of standard interpretation and the conditions of right Taavil (explanation) of the ambiguous verses. In this way we will mention evidences and examples used in literary texts to be able to criticize metaphorical explanation. Furthermore we have followed different aspects of narrative simile, literary simile, the interpretative- literary metaphor, the justifying- narrative interpretation. It was known that the poet’s struggle to find the interpretation of metaphors and the poet's justification of ambiguous verses can be paralleled.

کلیدواژه ها [English]

interpretation, interrelating metaphors, justification of ambiguous verses, Persian literature

مراجع

- قرآن کریم.

1. آلوسی، سید محمود بن عبداللّه؛ تفسیر آلوسی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1405 ق.

2. ابن شهرآشوب، محمدبن علی؛ متشابه القرآن و مختلفه؛ بی‌جا: شرکت سهامی طبع کتاب، 1328 ق.

3. اصفهانی، نور علیشاه؛ دیوان؛ به کوشش: احمد خوشنویس، تهران: انتشارات منوچهری، 1370 ش.

4. اوحدی مراغه‌ای اصفهانی؛ کلیات؛ تهران: امیر کبیر، 1375 ش.

5. ایرج میرزا؛ گزیده دیوان؛ به انتخاب حبیب الماسی، تهران: انتشارات چکاوک، 1364 ش.

6. بحرانی، سید هاشم؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تهران، بنیاد بعثت، 1415 ق.

7. بلاغى، عبدالحجت؛ حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر (تفسیر بلاغى)؛ قم: حکمت، 1345 ش.

8. بهار، محمد تقی؛ دیوان اشعار؛ تهران: انتشارات توس، 1368 ش.

9. بیدل دهلوی، میرزا عبد القادر؛ دیوان؛ به کوشش: علیرضا قزوه، تهران: کارآفرینان فرهنگ و هنر، 1387 ش.

10. جرجانى، ابوالمحاسن الحسین؛ تفسیر گازر؛ تهران: دانشگاه تهران، 1327 ش.

11. ـــــ؛ التعریفات؛ تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1368 ش.

12. حزین لاهیجی، محمد علی؛ دیوان؛ تصحیح: ذبیح الله صاحبکار، تهران: نشر سایه، 1378 ش.

13. حویزی، عبد علی؛ تفسیر نور الثقلین؛ تصحیح: سید هاشم رسول محلاتی، قم: 1412ق/ 1370ش.

14. حمیری قمی؛ قرب الاسناد؛ قم: مؤسسه آل البیت، 1413 ق.

15. خاقانى شروانى؛ دیوان خاقانى شروانى؛ تصحیح: ضیاءالدین سجادى، تهران: زوار، 1368 ش.

16. خمینی، سید مصطفی؛ تفسیر القرآن الکریم؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی، 1376 ش.

17. داوود پناه، ابوالفضل؛ انوار العرفان فى تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات صدر، 1375 ش.

18. رازى، ابوالفتوح؛ روض الجنان و روح‏الجنان؛ مشهد: بنیاد پژوهش‏هاى آستان قدس، 1366 ش.

19. راغب اصفهانی، أبوالقاسن حسین بن محمد؛ مفردات غریب القرآن؛ بی جا: دفتر نشر الکتاب، 1404 ق.

20. سنایى غزنوى؛ حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة، تصحیح: مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران، 1368 ش.

21. ــــــ؛ دیوان؛ به اهتمام: مدرس رضوى، تهران: کتابخانه سنایى، بى‌تا.

22. سیف فرغانی، محمد؛ دیوان؛ تصحیح: ذبیح الله صفا، تهران: انتشارات فردوسی، 1364 ش.

23. سیوطی، جلال الدین؛ الجامع الصغیر؛ بیروت: دار الفکر، 1401 ق/ 1981 م.

24. شبَّر، عبد الله؛ الجوهر الثمین فى تفسیر الکتاب المبین؛ کویت: مکتبة الالفین، 1407 ق.

25. ــــــ؛ تفسیر شبّر؛ بیروت: دار البلاغه للطباعة و النشر و التوزیع، 1412 ق.

26. شیخ صدوق؛ معانی الاخبار؛ تصحیح: علی اکبر غفاری، 1379ق/ 1338 ش.

27. ــــــ؛ امالی؛ قم: مرکز الطباعة و النشر فی مؤسسة البعثة، 1417 ق.

28. ــــــ؛ من لا یحضره الفقیه؛ تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، بی‌تا.

29. ــــــ؛ التوحید؛ تصحیح: سید هاشم حسینی تهرانی، قم: بی‌نا، بی‌تا.

30. شیخ طوسی؛ اختیار معرفة الرجال؛ تصحیح: میر داماد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، بی‌تا.

31. شیخ مفید، محمد؛ الاختصاص؛ ترجمه: حسین صابری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1388 ش.

32. صفار، محمد بن حسن؛ بصائر الدرجات؛ تصحیح: کوچه‌باغی، تهران: منشورات الاعلمی، 1362ش.

33. طباطبائى، محمد حسین؛ المیزان فى تفسیر القرآن؛ ترجمه موسوی همدانى، قم: انتشارات اسلامى، 1362 ق.

34. طبرسی، احمد بن علی؛ الاحتجاج علی اهل اللجاج؛ تحقیق: محمد باقر خرسان، منشورات النعمان، 1386 ق.

35. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت: داراحیاء التراث العربى، 1379 ق.

36. ــــــ؛ ترجمه تفسیر مجمع البیان؛ ترجمه: رضا ستوده، تهران: مؤسسه انتشارات فراهانى، 1380 ق.

37. طریحی؛ مجمع البحرین؛ بی‌جا: مکتبة النشر الثقافة الاسلامیة، 1408 ق/ 1367 ش.

38. طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن؛ التبیان فى تفسیر القرآن؛ قم: مکتب الاعلامى الاسلامى، 1409 ق.

39. عاملى، على بن الحسین ابن ابى جامع؛ الوجیز؛ قم: دارالقرآن الکریم، 1413 ق.

40. عاشور، سید علی؛ الولایة التکوینیه لال محمد (ص)؛ بی‌جا: مصادر عقائد شیعه، بى‌تا.

41. ــــــ؛ حقیقة علم آل محمد (ص) و جهاته؛ بی‌جا: مصادر عقائد شیعه، بى‌تا.

42. عبدالعظیمى حسینى، حسین بن احمد الشاه؛ اثنى عشرى؛ تهران: میقات،4-1362 ش.

43. عطار، محمد بن ابراهیم؛ منطق الطیر؛ تصحیح: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، 1383 ش.

44. ــــــ؛ دیوان اشعار؛ تهران: مؤسسة انتشارات نگاه، 1386 ش.

45. ــــــ؛ الهی نامه؛ تصحیح: فؤاد روحانی، تهران: انتشارات کتابفروشی زوار، 1351 ش.

46. عیاشی، محمد بن مسعود؛ تفسیر العیاشی؛ تحقیق سید هاشم محلاتی، تهران: المکتبةالعلمیة الاسلامیة، بی تا.

47. فیض کاشانی، ملا محسن؛ الصافى فى تفسیر کلام الله؛ مشهد: دار المرتضی للنشر، بى‌تا.

48. ــــــ؛ دیوان؛ تصحیح: سید علی شفیعی، تهران: نشر چکامه، 1367 ش.

49. قاآنی، میرزا حبیب؛ دیوان اشعار؛ تصحیح: محمد جعفر محجوب، تهران: امیر کبیر، 1336 ش.

50. قرطبی، عبد الله بن محمد؛ تفسیر القرطبی؛ بیروت: موسسة التاریخ العربی، 1405 ق.

51. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ تصحیح: سید طیب موسوی، قم، مؤسسه دار الکتاب، 1404 ق.

52. قندوزی؛ ینابیع المودة لذوی القربی؛ تحقیق: سید علی اشرف الحسینی، تهران: چاپخانه اسوه، 1416 ق.

53. قوامی رازی، بدرالدین؛ دیوان؛ تصحیح: جلال الدین حسینی ارموی، تهران: سپهر، 1374 ش/ 1344 ق.

54. قیصری رومی، محمد داود؛ شرح فصوص الحکم؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375 ش.

55. کاشانى، ملافتح الله؛ منهج الصادقین فى الزام المخالفین؛ تهران: کتابفروشى اسلامیه، 1344 ش.

56. کاشانى، نورالدین محمد بن مرتضى؛ المعین؛ قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشى نجفى، بى‌تا.

57. کاشانی، افضل الدین محمد؛ دیوان؛ تصحیح: مصطفی فیضی و دیگران، بی‌جا: کتابفروسی زوار، 1363 ش.

58. کاشفی، فخرالدین على بن حسین واعظ؛ تفسیر مواهب علیه؛ تهران: کتابفروشى اقبال، 1317 ق.

59. کلینی، محمد بن یعقوب؛ کافی؛ تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: حیدری، 1367 ش.

60. لاهیجى، بهاء الدین محمد؛ تفسیر شریف لاهیجى؛ تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى، 1363 ش.

61. مازندرانی، ملاصالح؛ شرح اصول کافی؛ تحقیق: ابوالحسن شعرانی، بیروت: دار احیاء التراث، 1421 ق.

62. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ تحقیق: محمد باقر بهبودی و عبدالرحیم ربانی، بیروت: 1403 ق.

63. محتشم کاشانی؛ دیوان؛ به کوشش مهرعلی گرگانی، تهران: کتابفروشی محمودی، بی‌تا.

64. معرفت، محمد هادى؛ التمهید فى علوم القرآن؛ ترجمه علی اکبر رستمی، قم: تمهید، 1385 ش/ 1309 ق.

65. مولوی، جلال الدین محمد؛ کلیات شمس تبریزی؛ تهران: چاپخانه سپهر، 1363 ش.

66. ـــــ؛ مثنوی به همراه کشف الابیات نیکلسون؛ به کوشش: محمد جواد شریعت، تهران: کمال، 1363 ش.

67. میرزای نوری؛ مستدرک الوسائل؛ بیروت: مؤسسه آل البیت (ع)، بی‌تا.

68. نسیمی، سید عمادالدین؛ دیوان اشعار؛ تصحیح: پرویز عباسی داکانی، تهران: انتشارات برگ، 1369 ش.

69. نظامى گنجوی؛ کلیات خمسه؛ تصحیح: وحید دستگردی، تهران: نشر طلوع، 1385 ش.

70. نیّر تبریزی، محمد تقی؛ دیوان اشعار؛ تصحیح: بهروز ثروتیان، تهران: چاپ بین الملل، 1386 ش.

71. ولی کرمانی، شاه نعمت الله؛ کلیات دیوان؛ تهران: انتشارات کتابفروشی فخر رازی، 1363 ش.

72. همدانى، قاضی عبدالجبار بن أحمد؛ متشابه القرآن؛ تحقیق: عدنان محمد زورزور، قاهره: 1425 ق.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 1,258

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 450