بازخوانی آراء تفسیری آیه 32 سوره نور با رویکرد تفسیر اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

برداشت اولیه از آیه ﴿وَ أَنکِحُوا الایامی مِنکُم وَ الصالِحینَ مِن عِبادِکُم و إِمائِکُم إِن یَکُونُوا فُقَراءَ یُغنِهِمُ اللهُ مِن فَضلِهِ وَ اللهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ(نور: 24/ 32)، بر این امر دلالت دارد که ازدواج، به استغنای انسان و رفع نیازهای مادی می‌انجامد. از آنجا که در روایات بسیاری، فقر معضلی اجتماعی خوانده شده و راهکارهایی برای مقابله با آن اندیشیده شده است، این سؤال رخ می‌نماید که چگونه فقر ملموس در جامعه با ازدواج‌های موجود، سازگار است؟ برای پاسخ به این سؤال، واژگان «نکاح» و «ایامی» مفهوم‌شناسی شده است؛ با تکیه ویژه بر مدلول‌های آن در قرآن، تبیین مراد اصلی آیه با عنایت به سیاق و بافت آن، توجه به روایات به ثبت آمده و در نهایت دیدگاه‌های مفسران. فرضیه ما در این پژوهش بر این نکته استوار است که آیه در مقام نهی از تأخیر ازدواج به دلیل فقر اقتصادی است. بنابراین تحقق ظاهر آیه که بر وعدة بی‌نیازی دلالت دارد، وابسته به اموری همچون مشیت و اراده خداوند، مصلحت فرد و ... است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rereading Exegetic Viewpoints of Verse 32 in Surah al-Nur by Social Exegesis Approach

نویسندگان [English]

  • Davoud Ismaeili 1
  • Mohammad Reza Haji-Ismaeili 2
1 PH.D. student of Quran and Hadith sciences (corresponding author).
2 Associate professor of Quran and Hadith sciences in Isfahan University.
چکیده [English]

Initial understanding of the verse ‘Marry those among you who are single, or the virtuous ones among yourselves, male or female: if they are in poverty, Allah will give them means out of His grace: for Allah Ample-giving, and He knows all things’ (24:32), demonstrate that marriage leads to human’s rich and removal of worldly needs. Found in many narrations, as poverty is a social trouble and several solutions are prepared, one question may be raised that how sensible poverty in society conform to current marriages? To answer this, the concepts of the words ‘marriage’ and ‘singles’ has been recognized; by special relying on its relevant words in Quran, illustration of with attention to its context and contiguous verses, paid attention to documented narrations, and finally exegetes viewpoints. Our hypothesis is based on that the verse signifies the prohibition of marriage’s delay due to economic poverty. Therefore, occurrence of verse’s apparent meaning which signifies promise of rich depends on Allah’s will, human’s advice and etc.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • marriage
  • Poverty
  • Modesty
  • Allah’s will
  • exegesis
  • Holy Quran
  1. _ قرآن کریم، ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چ سوم، 1418 ق.

    1. آلوسی، سید محمود؛ روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دارالکتب، 1415 ق.

    2. ابن ادریس شافعی، محمد؛ احکام القرآن؛ بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

    3. ابن العربی، محمد بن عبدالله بن ابوبکر؛ احکام القرآن؛ بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

    4. ابن عجیبه، احمد بن محمد؛ البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید؛ قاهره: دکتر حسن عباس زکی،  1419 ق.

    5. ابن عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

    6. ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1404 ق.

    7. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو؛ تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419 ق.

    8. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ 3، بیروت: دار صادر،  1414 ق.

    9. اردبیلی، احمد بن محمد؛ زبده البیان فی احکام القرآن؛ تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، بی‌تا.

    10. اردبیلی الغروی، محمد بی علی؛ جامع الرواه؛ قم: کتاب‌فروشی مصطفوی، بی‌تا.

    11. امین، بانوی اصفهانی، سیده نصرت؛ مخزن العرفان در تفسیر قرآن؛ تهران: انتشارات نهضت زنان مسلمان، 1361ش.

    12. اندلسی، ابو حیان محمد بن یوسف؛ البحر المحیط فى التفسیر؛ بیروت: دارالفکر، 1420 ق.

    13. بغدادی، علاءالدین علی بی محمد؛ لباب التأویل فی معانی التنزیل؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415 ق.

    14. بغوی، حسین بن مسعود؛ معالم التنزیل فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاءالتراث العربی، 1420 ق.

    15. بیضاوی، عبدالله بی عمر؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل؛ دار احیاءالتراث العربی، 1418ق.

    16. جرجانی، سید امیر ابوالفتوح؛ آیات الاحکام؛ تهران: نوید، 1404 ق.

    17. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ صحاح العربیة؛ بیروت: دار العلم للملایین، 1410 ق.

    18. جصاص، احمد بن علی؛ احکام القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405 ق.

    19. حرّ عاملی، محمد بن حسن بن علی؛ وسائل الشیعه؛ قم: آل البیت، 1409 ق.

    20. حسینی همدانی، سید محمدحسین؛ انوار درخشان، تهران: کتاب‌فروشی لطفی، 1404 ق.

    21. حلی، حسن بن یوسف؛ ارشاد الاذهان الی احکام القرآن؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1410 ق.

    22. ــــ؛رجال؛ قم: دار الذخائر، 1411 ق.

    23. حلی، ابن داود؛رجال؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ش.

    24. خویی، سید ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ قم: دارالثقلین، 1426 ق.

    25. ـــ؛ معجم رجال الحدبث؛ قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1410 ق.

    26. درویش، محی‌الدین؛ اعراب القرآن و بیانه؛ سوریه: دارالارشاد، چ 4،  1415ق.

    27. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین؛مفردات فی غریب القرآن؛ بیروت: دارالعلم، 1412 ق.

    28. راوندی، قطب‌الدین؛ فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام؛ چ 2، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، 1405 ق.

    29. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407 ق.

    30. سایس، محمد علی؛ تفسیر آیات الاحکام؛ بی‌نا، بی‌تا.

    31. سبزواری، محمد بی حبیب‌الله؛ الجدید فی تفسیر القرآن المجید؛ بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1406 ق.

    32. سیوطی، جلال‌الدین و محلی، جلال‌الدین؛ تفسیرالجلالین؛ بیروت: مؤسسه النورللمطبوعات، 1416 ق.

    33. سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد؛ بحرالعلوم؛ بی‌نا، بی‌تا.

    34. شبر، سید عبدالله؛ الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین؛ کویت: مکتبه الفین، 1407 ق.

    35. شوکانی، محمد بن علی؛ فتح القدیر؛ بیروت: دار ابن کثیر، 1414 ق.

    36. صدوق، محمد بن علی بن بابویه؛ من لایحضره الفقیه؛ چ 2، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 ق.

    37. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ چ 5، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.

    38. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن؛ کویت: مکتبه الفین، 1407 ق.

    39. طبری، محمد بن جریر؛ جامع البیان فی تأویل القرآن؛ مؤسسة الرساله، 1420 ق.

    40. طبری کیاهراسی، ابوالحسن علی بن محمد؛ احکام القرآن؛ چ 2، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1405 ق.

    41. طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ تهران: مرتضوی، 1375 ش.

    42. طنطاوی، سید محمد؛ التفسیر الوسیط للقرآن الکریم؛ بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

    43. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405 ق.

    44. ــــ؛ رجال؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1428 ق.

    45. ــــ؛ الخلاف؛ قم:  انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407 ق.

    46. طیب، سید عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ چ 2، تهران: انتشارات اسلام، 1378 ش.

    47. عاملی، علی بن حسن؛ الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز؛ قم: دارالقرآن الکریم، 1413 ق.

    48. عاملی کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد؛ چ 2، قم: مؤسسه آل البیت، 1414 ق.

    49. عسکری، ابی هلال؛ معجم الفروق اللغویه؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چ چهارم، 1429 ق.

    50. علم الهدی، علی بن حسین؛ الذریعه؛ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376 ش.

    51. فاضل مقداد، جمال‌الدین مقداد بن عبدالله؛ کنز العرفان فی فقه القرآن؛ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1419ق.

    52. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1405ق.

    53. فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر؛ قم: منشورات دار الرضی، بی‌تا.

    54. قاسمی، محمد جمال‌الدین؛ محاسن التأویل؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1418ق.

    55. قرطبی، محمد بی احمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1364ش.

    56. قنوجی، سید محمد صدیق؛ نیل المرام من تفسیر آیات الاحکام؛ بی‌نا، بی‌تا.

    57. کاظمی، جواد بن سعید؛ مسالک الافهام إلی آیات الاحکام؛ تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چ 2، 1365ش.

    58. کشی، محمد بن عمر؛ اختیار معرفه الرجال؛ قم: موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، 1382ش.

    59. کلینی، محمد بن یعقوب؛ کافی؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.

    60. محمدی، زهرا؛ بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان در دهه1380ـ1370؛ تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان، 1383ش.

    61. مشهدی، محمد بن محمدرضا؛ تفسیر کنز الدقا ئق و بحر الغرائب؛ تهران: انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1368ش.

    62. مصطفوی حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏؛ تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1385ش.

    63. ‏مظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه؛ انتشارات اسماعیلیان، بی‌تا.

    1. 64.  مغنیه محمدجواد؛ تفسیر الکاشف؛ تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1424ق.

    65. نجاشی، احمد بن علی؛ رجال؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق

    66. نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد؛ اعراب القرآن؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1421ق.

    67. نووی، محمد بن عمر؛ مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.

    68. نیشابوری، نظام‌الدین حسن بن محمد؛ تفسیر غرا ئب القرآن ورغائب الفرقان؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416ق.