رابطه استضعاف زنان و ورود آنان به بهشت؛ بررسی سندی و تحلیل متنی حدیثی در جوامع امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

2 نویسنده مسئول

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث پردیس بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 آموزه‌های دینی مهم‌ترین کمال انسانی را نزدیکی به خداوند و دست یافتن به ایمانی ناب، قرب الهی و رسیدن به رستگاری دانسته و در پیمودن این مسیر، میان زن و مرد تفاوت قائل نشده است. با این حال، وجود متونیکه توان زن را در رسیدن به حقیقت ایمان، ناقص می‌داند یا زنان را ناتوان از درک معارف دینی معرفی می‌کند، با اصل پیش‌گفته ناسازگار است. از جمله این موارد، حدیث «أکثر أهل الجنَّة مِن المستضعفین النساء...»‌است که دربرخی از منابع کهن از جمله من لا یحضره الفقیه یافت می‌شود.گذشته از بحث سندی، برداشت‌های گوناگون و احیاناً نادرستی از این روایت ارائه شده است. این نوشتار می‌کوشد ضمن بررسی منابع روایت، دلالت آن را نیز مورد مداقّه قرار دهد. این مقاله که با روشی توصیفی ـ تحلیلی نوشته شده است، در پایان به این نتیجه دست یافته که مقصود از مستضعفین، کسانی هستند که امکان رشد و تعالی از آنان سلب شده و راهی برای فرار از آن نداشته باشند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relation between the destitution of women and their entry to heaven; documentary review and textual analysis of narratives in Emamieh collections

نویسندگان [English]

  • Sohela pirouzfar 1 2
  • Davoud kholousi 3
1 Associate Professor of Ferdowsi in University of Mashhad (corresponding author) .
2 Associate Professor of Ferdowsi in University of Mashhad (corresponding author) .
3 Ph.D. student of Quran and Hadith sciences in international pardis of Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

Religious  recommendations  present  the  most  important  human  perfection  as approach to Allah, to gain  access  to purified belief, approach to  the  Lord  and  felicity, and  in  this way, there is no  difference  between  man  and  woman .
By  the  way,  the existence of some  texts  which shows  woman  ability to  gain  access  to  real  belief is  incomplete  or  nominates  the  woman  disability  to  understand  religious  learning  is  incompatible  to said bases.
 As  an  example  , the  narration “ The most  of  believers  are distitute women” founds  in  some   old  resources   like  “Al-Faghīḥ”.                        
Apart from documentary issue, different comprehensions of it occurred which can be incorrect understanding.
This study tries to review of the narration resources, in addition to give consideration to the meaning of text. This research which has written by descriptive and analytic method, finally come  to  the  conclusion  that destitute means those people who are deprived of the ability  of maturity  and  there  is  no  way to be released.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the people of paradise
  • destitute persons
  • Women
  • Narration
  • Believers
  • Religious jurisprudence of Narration
  1. ـ قرآن کریم.

    1. آلوسی، محمود بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی؛ بیروت: دارالفکر، 1417 ق.

    2. ابن ابی جمهور الإحسائی، محمد بن زکریا؛ عوالی اللئالی العزیزة فی الاحادیث الدینیة؛ قم: سیدالشهدا، 1405 ق.

    3. ابن بابویه، محمد بن علی بن بابویه؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ چ2، قم:دارالشریف الرضی، 1406 ق.

    4. ــــــ؛ عیون اخبار الرضا (ع)؛ ترجمه: علی‌اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، تهران: نشر صدوق، 1372 ش.

    5. ــــــ؛ معانی الاخبار؛ ترجمه: عبدالعلی محمدی شاهرودی، چ 2، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1377 ش.

    6. ــــــ؛ من لایحضره الفقیه؛ به کوشش علی اکبر غفاری، چ2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1413 ق.

    7. ابن حسام‌الدین الهندی؛ کنز العمال فی السنن و الاقوال و الافعال؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409 ق.

    8. ــــــ؛ فضائل الصحابه؛ بیروت: موسسه الرساله، 1403 ق.

    9. ابن داود، تقی الدین حسن بن علی؛ ‌رجال؛ به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف: المطبعة الحیدریة، ‌1392 ق.

    10. ابن راشد، معمر؛ الجامع؛ چ2، پاکستان: نشر مجلس علمی، 1403 ق.

    11. ابن قتیبه الدینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم؛ تأویل مختلف الحدیث، بیروت: به کوشش اسماعیل السعردی، بی‌تا.

    12. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ به کوشش جمال‌الدین میردامادی، چ3، بیروت: دارالفکر، 1414 ق.

    13. احمد بن حنبل؛ المسند؛ بیروت: انتشارات دارصادر، به کوشش عبدالرحمن الأعظمی، بی‌تا.

    14. بحرالعلوم، مهدی؛ الفوائد الرجالیه؛ تهران: انتشارات مکتبه الصادق، 1363 ش.

    15. برقی، احمد بن محمد بن خالد؛ المحاسن؛ به کوشش جلال‌الدین محدث، چ2، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1371 ش.

    16. بکری، محمدعلی بن محمد؛ دلیل الفاتحین لطرق ریاض الصالحین؛ بیروت: نشر دارالمعرفه، 1425 ق

    17. پیروزفر، سهیلا؛ «بررسی سندی و متنی حدیث الناجی من الرجال قلیل و من النساء اکثر»؛ مجله حدیث‌پژوهی کاشان: ش11، 1393 ش.

    18. تفرشی، مصطفی بن الحسین؛ نقد الرجال؛ قم: موسسه آل البیت الاحیاء التراث، 1376 ش.

    19. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله؛ المستدرک علی الصحیحین؛ لبنان: انتشارات دارالمعرفة، بی‌تا.

    20. حر عاملی، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة؛ قم: موسسه آل البیت، 1414 ق.

    21. حمیری، عبدالله بن جعفر؛ قرب الاسناد؛ قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1413 ق.

    22. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة؛ چ5، 1413 ق.

    23. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات لالفاظ القرآن؛ بیروت: انتشارات دارالقلم، 1412 ق.

    24. سیوطی، جلال‌الدین؛ الدرالمنثور فی التفسیرالماثور؛ قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، 1404 ق.

    25. شریف رضی؛ نهج‌البلاغه؛ ترجمه: محمد دشتی، قم: ناشر مشهور، 1379 ش.

    26. صنعانی، عبدالرزاق؛ المصنف؛ بی­جا، بی­نا، بی‌تا.

    27. طباطبایی بروجردی، حسین؛ جامع احادیث الشیعة؛ قم: انتشارات المطبعة العلمیه، 1399 ق.

    28. طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ چ5، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417 ق.

    29. طباطبایی، سید کاظم؛ «آیا بیشتر بهشتیان نابخردانند؟»؛ مشهد: فصلنامه مطالعات اسلامی، 1384 ش.

    30. طبرسی، حسن بن فضل؛ مکارم الاخلاق؛ چ4، قم: ناشر شریف رضی، 1412 ق.

    31. طبرسی، فضل بن حسن؛ ترجمه مجمع‌البیان؛ تهران: انتشارات فراهانی، 1360 ش.

    32. طحاوی، احمد بن محمد؛ مشکل الاثار؛ حیدرآباد (هند): دکن، 1333 ق.

    33. طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین و مطلع النیرین؛ به کوشش حسینی اشکوری، چ3، تهران: مرتضوی، 1375 ش.

    34. طوسی، محمد بن حسن؛ اختیار معرفة الرجال؛ به کوشش مهدی رجائی، قم: موسسه آل البیت؛ 1404 ق.

    35. ـــــ؛ الاستبصار؛ به کوشش موسوی خرسان، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1390 ق.

    36. ـــــالتبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: انتشارات داراحیاء التراث العربی، ‌بی‌تا.

    37. ـــــ؛ الرجال؛ به کوشش جواد قیومی، چ5، قم: موسسة‌ النشر الاسلامی، 1430 ق.

    38. ـــــ؛ الفهرست؛ به کوشش جواد قیومی‌، چ3، قم: موسسه النشر الفقاهة، 1429 ق.

    39. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ چ2، قم: نشر هجرت، 1409 ق.

    40. فیض کاشانی، مرتضی؛ الوافی؛ اصفهان: انتشارات کتابخانه امیرالمؤمنین، 1406 ق.

    41. فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر؛ بیروت: نشر المکتبه العلمیه، بی‌تا.

    42. قاری، علی بن محمد، مرقاه المفاتیح، بیروت، نشر دارالفکر، 1422 ق.

    43. القضاعی، محمد بن سلام ؛ مسندالشهاب؛ بیروت: نشرحمدی عبدالمجید السلفی، 1985 م.

    44. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ قم: انتشارات دارالحدیث، 1429 ق.

    45. مجلسی، محمدتقی؛ روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه؛ چ2، انتشارات کوشانبور، 1406 ق.

    46. مسلم بن حجاج، ابو الحسین؛ الجامع الصحیح؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

    47. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ تهران: نشر وزارت فرهنگ اسلامی، 1368 ش.

    48. مناوی، زین‌الدین محمد؛ فیض القدیر؛ مصر: نشر دارالمکتبه التجاریه الکبری، 1356 ق.

    1. 49.  نجاشی، احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1372 ش.

    50. نمازی، شاهرودی، علی؛ مستدرک علم الرجال؛ قم: مؤسسه النشر الإسلامی، 1426 ق.

    51. نوری، حسین؛ مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل؛ قم: تحقیق موسسه آل البیت (ع)، 1408 ق.