در تاریخ تفکر، فلسفه و ادیان، «عقل» موضوع بحث‌های زیادی بوده است. در قرآن کریم واژه «عقل» بسیار بهکار رفته و از آن سخن گفته شده است. بنابراین یکی از سوال مهم آن است که «عقل» در جهانبینی قرآنی، چه معنایی دارد؟ حوزه معنایی عقل، در قرآن، شامل چه مؤلفه‌هایی است و چه رابطه‌ای بین عقل و سایر مؤلفه‌ها وجود دارد؟ عقل در قرآن همراه با مفاهیم نزدیک به آن، حوزه معنایی خاصّی تشکیل داده که بخشی از جهانبینی قرآنی را به نمایش می‌گذارد. در این جهانبینی برخلاف رویکرد اکثر فلاسفه، عقل به معنای موجودی مستقل وجود ندارد و این حوزه معنایی، شامل مؤلفه‌هایی چون آیه، تفکر، تذکر، تفقه، هدایت، ایمان و... است. بین این مفاهیم و عقل، رابطه همنشینی و جانشینی ویژهای برقرار است؛ از جمله آنکه مهمترین ارتباط، میان عقل و ایمان برقرار شده است. این نوشتار می‌کوشد چگونگی کاربرد عقل در قرآن و نیز مؤلفه‌های حوزه معنایی آن در جهانبینی قرآنی را بر اساس اصول زبان‌شناسی استخراج نماید.
The semantic field of the word “intellect” in Quran
نویسندگان [English]
Aflatoon Sadeghi
Assistant professor in Payame Noor University in Yazd.
چکیده [English]
The “intellect” has been the subject of many discussions in the history of thought, philosophy and religions. The word “intellect” has used numerous times in the Holy Quran and has been mentioned in different parts. Therefore it’s a question that what is the meaning of intellect in the Quranic world-view? What are the elements of intellect in its semantic field, in Holy Quran? What relation does exist between intellect and other elements of its semantic field?
The intellect, in the Holy Quran, has formed a special semantic field with other close concepts which represents a part of Quranic worldview. In this worldview, the intellect, contrary to view of the most philosophers, has not independent existence. Its semantic field includes several elements such as sign, thought, remembrance, gain in-depth knowledge (Tafaqqoh), guidance, and faith. There is a firm paradigmatic and collocation relation between intellect and other element of this semantic field. For example, the most important relation between “intellect” and “Iman” has been established. This essay attempts to extract the quality of intellect’s function in Holy Quran and also the elements of its semantic field in Quranic worldview based on linguistics principles.
کلیدواژه ها [English]
Holy Quran, Intellect, meaning, semantic field
مراجع
- قرآن کریم
1. آلستون، ویلیام پی؛ فلسفه زبان؛ ترجمه: احمد ایرانمنش و جلیلی، تهران: نشر سهروردی، 1381 ش.
2. ابنسینا، حسین بن عبدالله؛ روانشناسی شفاء (الفن السادس من کتاب الشفاء)؛ ترجمه: اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر، 1363 ش.
3. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ قم: نشر ادب الحوزه، 1405 ق.
ابتدای صفحه