ضوابط عرضه روایات به قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 نویسنده مسئول

چکیده

در منابع حدیثی شیعه و اهل سنّت، یکی از راه‌های سنجش احادیث و تشخیص سره از ناسره، «عرضه احادیث به قرآن» است؛ موضوعی که به عنوان یک ملاک، بارها از سوی پیامبر (ص) و امامان شیعه (ع) طرح شده است. این روایات به همراه ویژگی­ها و ضوابطش، در لسان فقها و محدّثان به «روایات عرض» نام‌بردار است. اگرچه دانشمندان و علمای حدیث کمابیش به اسناد روایات عرض و صحّت و سقم آنها پرداخته ­اند؛ امّا کمتر به ضوابط و اصول عرضه بر قرآن توجّه شده است. برای کشف شیوه صحیح این فرایند، نیازمند تحلیل متن و محتوای روایات عرض و استخراج ضوابط و اصولی هستیم که در جریان عرضه، باید به آنها توجّه داشت. توجّه به انواع مخالفت احادیث با قرآن، جایگاه بررسی سندی نسبت به نقد قرآنی، تمایز میان دو مقولۀ عرضه به هنگام تعارض و عرضۀ مطلق روایات، سرنوشت روایات پس از عرضه به قرآن و... برخی از ضوابط و اصول این فرایند است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of Presentation of Traditions to The Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Kazem Rahman Setayesh 1
  • Hamed Jokar 2 3
1 Associate professor in Quran and Ḥadith studies, Qom university.
2 PhD student of theology in institute for Humanities and Cultural Studies.
3 PhD student of theology in institute for Humanities and Cultural Studies.
چکیده [English]

During the studying Sunni and Shiite sources of tradition we will find an emphasized criterion for distinguishing pure traditions from impure. The prophet (PBUH) and Shiite imams (AS) has been emphasized repeatedly on this criterion, which is named presentation of traditions to Quran. The traditions, in which Presentation of traditions to Quran, its features, and its principles are expressed, are called as Presented (Arḍ) traditions in jurisprudential and tradition texts. Although tradition scholars have somewhat discussed accuracy or inaccuracy in given transmission’s chain of this traditions, but they have pay less attention to Criteria and principles of its presentation to Quran that mentioned in these traditions. However discovering the right way of this process requires textual and content analysis of presented traditions and extracting the rules and principles which must be noted in process of presentation. Paying attention to the variety of disagree between traditions and the Quran, status of the study of transmission’s chain attributed to Quranic criticism, difference between the presentation during conflict and absolute presentation, the result of traditions after presentation to the Quran and etc. are some of the rules and principles of this process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • presentation
  • presentation of traditions to Quran
  • presented traditions
  • agree and disagree with Quran
ـ قرآن کریم.
1. «حدیث شناسی و قواعد و معیارهای نقد آن»؛ فصلنامه شیعه‌شناسی، شمارۀ11، 1384 ش.
2. ابن حزم، ابو محمّد؛ الإحکام لاصول الاحکام؛ ترجمه: احمد شاکر، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی­تا.
3. احمد امین؛ ضحی الاسلام؛چ10، بیروت: دارالکتب العربی، بی­تا.
4. احمدی، مهدی؛ «نقد حدیث با تکیه بر کتاب (نقد قرآن­محور حدیث)»؛ پایان‌نامه مقطع دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، 1385 ش.
5. ادلبی، صلاح الدین بن احمد؛ منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی؛ بیروت: دارالافاق الجدیده، 1403 ق.
6. انصاری، مرتضی؛ فرائد الاصول؛ قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1419 ق.
7. بحرانی، شیخ یوسف؛ الحدائق الناظرة؛ ترجمه: محمّدتقی ایروانی، قم: جامعه مدرسین، 1363 ش.
8. برقی، أحمد بن محمّد بن خالد؛ المحاسن؛ سیّد جلال الدین الحسینی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، بی­تا.
9. جصّاص، احمد؛ الفصول فی علم الاصول؛ به کوشش عجیل جاسم، بیروت: التراث الاسلامی، 1405 ق.
10. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم تفسیر قرآن کریم؛ قم: مؤسسه اسراء، 1378 ش.
11. خطیب بغدادی؛ الکفایة فی علم الروایة؛ احمد عمر هاشم، بیروت: دارالکتب العربی، 1405 ق.
12. خوئی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، قم: دارالثقلین، 1418 ق.
13. دارقطنی، علی بن عمر؛ سنن الدارقطنی؛ به کوشش مجدی الشوری، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417 ق.
14. راغب اصفهانی، حسین؛ المفردات فی غریب القرآن؛ ترجمه: محمّد سید گیلانی، تهران: مرتضوی، 1362 ش.
15. سیستانی، سید علی؛ الرافد فی علم الاصول؛ قم: مکتبة آیت الله سیستانی، 1414 ق.
16. سیوطی، جلال الدین؛ تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی؛ بیروت: دار الفکر، 1420 ق.
17. شعرانی، ابوالحسن؛ تعلیقه بر شرح اصول کافی ملاصالح مازندرانی؛ به کوشش سیّدعلی عاشور، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1421 ق.
18. صدر، محمّدباقر؛ مباحث الحجج و الاصول العملیه؛ به کوشش سید محمود هاشمی، بی­جا: مرکز الغدیر، 1417 ق.
19. صنعانی، محمّد؛ توضیح الافکار لمعانی تنقیح الانظار؛ به کوشش محمّد عبدالحمید، بیروت: دارالفکر، 1366 ش.
20. طباطبایی، سیّد محمّدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم: دفترانتشارات اسلامی، 1417 ق.
21. طوسی، محمّد بن حسن؛ تهذیب الاحکام؛ به کوشش سیّدحسن خرسان، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365 ش.
22. عیاشی، محمّد بن مسعود؛ کتاب التفسیر؛ به کوشش رسولی محلاتی، طهران: المکتبة العلمیة الإسلامیة، بی­تا.
23. قاری، ملا علی؛ المصنوع فی معرفة الحدیث الموضوع؛ به کوشش عبدالفتاح ابوغدة، سوریه: مکتب المطبوعات الاسلامیة حلب، 1414 ق.
24. القاسم بن محمّد بن علی؛ الاعتصام بحبل اللّه المتین؛ صنعاء: مکتبة الیمن الکبری، بی­تا.
25. کلینی، محمّد بن یعقوب؛ الکافی؛ به کوشش علی اکبر الغفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1363 ش.
26. مامقانی، عبدالله؛ مقباس الهدایة؛ قم: مؤسسة آل البیت، 1411 ق.
27. متّقی هندی؛ کنزالعمّال، به کوشش بکری حیانی وصفوة السقا، بیروت: مؤسّسة الرسالة، بی­تا.
28. مشکینی، علی؛ اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثه؛ قم: چاپخانه حکمت، 1348 ش.
29. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1385 ش.
30. مظفّر، محمّدرضا؛ اصول الفقه، به کوشش صادق حسن­زاده مراغی، قم: انتشارات فیروزآبادی، 1422 ق.
31. معرفت، محمّد هادی؛ التفسیر الاثری الجامع؛ قم: التمهید، 1383 ش.
32. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان؛ المقنعة؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1410 ق.
33. نجم عبدالرحمن، خلف؛ نقد المتن بین صناعة المحدثین ومطاعن المستشرقین؛ ریاض: مکتبة الرشد، 1409 ق.
34. هاشمی، سیّد احمد؛ جواهر البلاغة؛ ترجمه: محمّد جمیل صدقی، طهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر، بی­تا.
35. هاشمی، سیّد علی مطر؛ بحوث فی نقد روایت الحدیث؛ قم: ستاره، 1429 ق.
36. ـــــ؛ اثبات صدور الحدیث بین منهجی نقد السند و نقد المتن، قم: ستاره، 1430 ق.