مطالعه تطبیقی دستیابی به غیب در قرآن کریم و عهد عتیق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، دماوند، ایران؛ دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث

2 نویسنده مسئول

3 دانشیار دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

مسأله غیب از آموزههای مشترک ادیان الهی است و خبر دادن از آن، یکی از شاخصههای شناخت پیامبران ارسال شده از سوی خداوند است. از آنجا که مقایسه ادیان ابراهیمی در موضوعات اساسی، زمینه وحدت و نزدیکی هرچه بیشتر این ادیان را فراهم میآورد، این پژوهش در این راستا می‌کوشد، انواع غیب­گویی در قرآن و عهد عتیق را بکاود. در این دو کتاب مقدّس، خبر دادن از غیب به دو نوع کلّیِ پسندیده (ممدوح) و نکوهیده (ممنوع) تقسیم شده است. در هر دو کتاب، نبوّت ـ با نام «نووئا» (נְבוּאָה) در عهد عتیق ـ غیب‌گویی ممدوح است که در این نوع خبر دادن از غیب، نبیّ الهی از راه وحی به غیب دست مییابد. امّا در غیب‌گویی ممنوع که مشتمل بر کهانت، سحر و جادوست، مورد تأیید قرآن و عهد عتیق نیست. در فرهنگ دینی برآمده از عهد عتیق و قرآن، جادوگری که با استفاده از ابزارهای ناپسندی چون بت، مشورت با مردگان، اندام حیوانات و... از امور غیبی با خبر شود، نکوهیده است. با این حال، کاهن در عهد عتیق مقام والایی دارد امّا در قرآن تأیید نگشته است. غیب‌گویی در امور عادّی، آموزه خاصّ عهد عتیق است که غیبگو با بهره‌گیری از ابزاری چون خواب، قرعه، پیکان، آب و... از غیب مطّلع میگردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Achieving the Unseen in The Holy Quran and Old Testament

نویسندگان [English]

  • Shirin Rajabzade 1 2
  • Bibi Sadat Razi Bahabadi 3
1 Young Researchers of Elite Club, Damavand Branch, Islamic Azad University, Damavand, Iran.
2 Young Researchers of Elite Club, Damavand Branch, Islamic Azad University, Damavand, Iran.
3 Associate professor from al-Zahra University.
چکیده [English]

The issue of the Unseen (Qayb) is one of the common teachings among religions and informing of it also is one of the features of recognizing divine prophets. Since comparison of Abrahamic religions in main subjects causes these religions to be more close to each other and more unify, this research attempts to investigate different kinds of the Unseen in Quran and Old Testament. In these holy books, informing of the Unseen is divided into two kinds. One of them is admirable, and another one is forbidden. In both books, prophecy which is named Nouveau in Old Testament is the admirable Unseen. In this type of informing of the Unseen, the Prophet of God achieves the Unseen via revelation. However the forbidden Unseen that includes sorcery and priesthood, is not confirmed in both Quran and Old Testament. According to the teachings of Quran and Old Testament, sorcerer who notice the Unseen by using abominable tools like idol, consultation with the dead people, animal organs, and so on, is abhorred. Although priesthood has a high status in Old Testament, it is not confirmed in Quran. The Unseen in ordinary affairs is the specific teaching of Old Testament in which seer gets aware of the Unseen by using tools like dream, lot, arrow, water, etc. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Old Testament
  • Fortune-telling
  • prophecy
  • magic
  • priesthood
- قرآن کریم؛ ترجمه: محمدّ مهدی فولادوند، تهران: دار القرآن الکریم، 1415 ق.
1. ابن درید، محمّد بن الحسن؛ جمهره اللغه؛ بیروت: دارصادر، 1345 ق.
2. ابن عاشور، محمّد الطاهر؛ التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور؛ بیروت: مؤسسة التاریخ، 1420 ق.
3. ابن فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغه؛ ترجمه: محمّد عوض مراعیب، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1422 ق.
4. ابن کمّونه، عزّ الدوله؛ تنقیح الابحاث للملل الثلاث؛ به کوشش محمّد کریمی، تهران: انجمن آثار و مفاخر، 1383 ش.
5. ابن منظور، محمّد بن مکرّم؛ لسان العرب؛ به کوشش یوسف البقاعی، بیروت: مؤسسه الاعلمی­للمطبوعات، 1426 ق.
6. ابن میمون، موسی؛ دلالة الحائرین؛ به کوشش حسین آقایی، بی­جا، مکتبه الثقافه الدینیه، بی­تا.
7. ازهری، محمّد بن احمد؛ تهذیب اللغه؛ به کوشش عبدالسلام هارون، تهران: مؤسسه الصادق (ع)، 1382 ش.
8. امینی، ابراهیم؛ وحی در ادیان آسمانی؛ چ2، قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1385 ش.
9. باقری اصل، حیدر؛ نقد و بررسی نظریه­های وحی؛ تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز، 1384 ش.
10. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ به کوشش عبدالکریم عابدینی، قم: ­اسراء، 1381، 1385 و 1387 ش.
11. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ معجم الصحاح؛ ترجمه: خلیل مامون شیحا، بیروت: دار المعرفه، 1429 ق.
12. حامدی، گلناز؛ فرهنگ اصطلاحات ادیان جهان؛ تهران: انتشارات مدحت، 1384 ش.
13. حسینی زبیدی، محمّد مرتضی؛ تاج العروس؛ به کوشش العزباوی، بیروت: دار احیاء التراث، 1386­-­1392 ق.
14. حییم، سلیمان؛ فرهنگ عبری ـ فارسی؛ چ2، تهران: انجمن کلیمیان تهران، 1360 ش.
15. خرّمشاهی، بهاءالدین؛ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی؛ تهران: دوستان [و] ناهید، 1377 ش.
16. خلیل بن احمد؛ ترتیب کتاب العین؛ به کوشش اسعد الطیب و مهدی المخزومی، قم: اسوه، 1414 ق.
17. خویی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، بی­تا.
18. دروزه، محمّد عزت؛ التفسیر الحدیث؛ قاهره: داراحیاء الکتب العربیه، 1383 ق.
19. دورانت، ویل؛ تاریخ تمدّن «مشرق زمین: گاهواره تمدن»؛ مترجمان: احمد آرام، ع. پاشائی، امیرحسین آریان پور، چ2، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1367 ش.
20. راغب الاصفهانی، حسین بن محمّد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ به کوشش صفوان داوودی، دمشق: دارالقلم، 1416 ق.
21. رامیار، محمود؛ بخشی از نبوّت اسرائیلی و مسیحی؛ بی­جا: بی­نا، 1352 ش.
22. زحیلی، وهبه؛ التفسیر المنیرفی العقیده و الشریعه و المنهج؛ بیروت ـ دمشق: دارالفکر المعاصر، 1418 ق.
23. زرقانی، محمّد عبدالعظیم؛ مناهل العرفان فی علوم القرآن؛ بی­جا، داراحیاء لکتب العربیة، بی­تا.
24. زروانی، مجتبی و ابراهیم موسی­پور؛ «نبوت در دین­های یهود و مسیحیت»؛ اسلام پژوهی، شماره اوّل، 1384 ش.
25. زمخشری، محمود بن عمر؛ اساس البلاغه؛ به کوشش محمّد باسل، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419 ق.
26. سیّدقطب، محمّد؛ فی ظلال القرآن؛ چ17، بیروت: دارالشروق، 1412 ق.
27. سیوطی، جلال الدین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ بیروت: دارالکتب العربی، 1431 ق.
28. شعرانی، ابوالحسن و محمّد قریب؛ دائرة المعارف لغات قرآن مجید؛ تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1398 ق.
29. صفایی، احمد؛ نبوّت عامه؛ تهران: بی­نا، 1352 ش.
30. طباطبایی، محمّدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1411 ق.
31. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، تهران: ناصرخسرو، 1372 ش.
32. طریحی، فخر الدین؛ مجمع البحرین؛ به کوشش احمد الحسینی، چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
33. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیرالقرآن؛ به کوشش احمد قصیر، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی­تا.
34. عاملی، حسن؛ الالهیات علی هدی­الکتاب والسنه والعقل؛ به کوشش جعفر سبحانی، لبنان: الدار الاسلامیه، 1410ق.
35. عبدالباقی، محمّدفواد؛ المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم؛ بیروت: دارالجیل، 1842 م.
36. عبدالعزیز، سالم؛ تاریخ عرب قبل از اسلام؛ ترجمه: باقر صدری­نیا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1383 ش.
37. عبداللّهی، محمود؛ وحی در قرآن؛ قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1385 ش.
38. فخرالدین رازی، ابوعبدالله؛ مفاتیح الغیب؛ چ3، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1420 ق.
39. فرامرز قراملکی، احد؛ نبوت؛ تهران: اشکان، 1388 ش.
40. قاضی عبدالجبّار؛ شرح الاصول الخمسه؛ به کوشش عبدالکریم عثمان، قاهره: مکتبه وهبه، 1384 ق.
41. کتاب مقدس (ترجمه تفسیری)؛ تهران: اساطیر، 1380 ش.
42. گواهی، عبدالرحیم؛ واژه‌نامه ادیان(فرهنگ اصطلاحات دینی و عرفانی)؛ تهران: نشر فرهنگ اسلامی، 1374 ش.
43. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ تهران: مطبعة الاسلامیه، 1417 ق.
44. محمّدیان، بهرام؛ دایرة المعارف کتاب مقدس؛ تهران: روزنو، 1380 ش.
45. مشرقی، احمد؛ النبوة فی الادیان الکتابیه؛ بیروت: دارالجیل، 1424 ق.
46. مصطفوی، حسن؛ التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش.
47. مظفّر، محمّدرضا؛ المنطق؛ به کوشش مصطفی حسینی دشتی، تهران: مؤسسه فرهنگی آرایه، 1381 ش.
48. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ14، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1373 ش.
49. نجفی، محمّدحسین؛ جواهر الکلام؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1368 ش.
50. وجدی، محمّد فرید؛ دائرة المعارف القرآن؛ چ4، مصر: مطبعة دائرة المعارف القرن العشرین، 1386 ق.
51. هاکس، جیمز؛ قاموس کتاب مقدس؛ تهران: اساطیر، 1377 ش.
52. هینلر، جان­آر؛ فرهنگ ادیان جهان؛ ترجمه: پاشایی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1386 ش.
53. Adler, Cyres, The Jewish Encyclopedia, second edition, New York: Ktav Publishing House, 1863.
54. Ahituv, Shmuel, “Divination” In Encyclopaedia Judaica ed Fred, Skolnik, second edition, Thomson Gale (Macmillan Referance USA), 2007.
55. Aune, D. E, “Divination”, In the International Standard Bible Encyclopedia, ed GeoffreyWBromiley and others, Eerdmans Publishing Company, 1986.
56. Aune, David E., “Oracles”, In The Encyclopedia Of Religion ed Mircea, Eliade, New York: Macmillan Library, 1993.
57. Bourguignon, Erika, “Divination”, In Encyclopedia International ed Edward, Humphrey, New York: GrolierIncorporated, 1973.
58. Clark Kee, Howard, “Magic & Divination”, In The Oxford Companion To The Bible ed Metzger & Coogan, New York: Oxford University Press, 1993.
59. Deninger, Johannes, “Revelation”, Encyclopedia Of Religion, ed Eliade, 1992.
60. Doniach, N. S, The Oxford English-Hebrew Dictionary, NewYork: oxford university press, 1998.
61. Ellwood, Robert s. , The Encyclopedia Of World Religions, New York: Facts & File, Inc, 1998.
62. Gaster, M. , “Divination (Jewish) ” In Encyclopaedia Of Religion & Ethics ed James, Hastings, Edinburh: T. &T. Clark, 1981.
63. Hill, David, “Dreams”, Oxford Companion To The Bible ed Metzger, 1993.
64. Husik, Isaac, “God, KnowledgeOf”, In The Universal Jewish Encyclopedia ed Isaac Landman, New York: The Universal Jewish Encyclopedi, 1948.
65. Ince, Richard & M. A. Camb, A Dictionary Of Religion & Religions Including Theological & Ecclesiastical Terms, New Delhi: Cosmo Publications, 2007.
66. Konig, E., “Prophecy (Hebrew) ” In Encyclopaedia Of Religion & Ethics ed Hastings, 1981.
67. Leon-Dufour, Xavier, Dictionary of Biblical Theology, Second Edition, London/ New York: Burns & Oates, 2004.
68. Paul, Shalom m. & Sperling, S. David, “Prophets & Prophecy’, In Encyclopaedia Judaica, ed Skolnik, 2007.
69. Rabinowitz, Louis Isaac, “Divination In the Talmud”, In Encyclopaedia Judaica, ed Skolnik, 2007.
70. Rose, H. J., “Divination (Introductory & Primitive)”, In Encyclopaedia Of Religion & Ethics ed Hastings, 1981.
71. Safra, Jacob. E, The New Encyclopaedia Britannica, Chicago: encyclopaedia britannica, inc, 2002.
72. Schade, Johannes P., Encyclopedia Of World Religions, Franklin park: Concord Publishing. Foreign Media Books, 2006.
73. Smith, G., “Prophecy False” in The International Standard Bible Encyclopedia ed Bromiley, 1986.
74. Ulmer, Rivka, “Divination”, In The Encyclopaedia Of Judaism, 2000.