نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نرگس قاسمی فیروزآبادی ¹
• سیده وحیده رحیمی ²

¹ استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد، میبد، ایران

² گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

مسئله سازوکار قرآن کریم در نهادینه‌سازی باور توحید در ذهن و جان اعراب مشرک، به عنوان یک پرسش اساسی، نیازمند بررسی و تحلیل دقیق روش‌شناسی قرآن کریم است. مطالعه آیات پیرامون خداشناسی با استخراج گزاره‌های کلیدی پیرامون توحید و چینش آن‌ها بر اساس ترتیب نزول سبب کشف روش قرآن در نهادینه‌سازی این باوردر عمق وجود اعراب عصر نزول است. بر این اساس، پژوهش حاضر با بررسی آیات توحید در چارچوب سبک تفسیر تنزیلی- موضوعی و به کارگیری روش تحلیلی توصیفی به سازوکار قرآن در فرایند نهادینه‌سازی باور توحید دست یافته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد قرآن کریم از یک راهبرد سه مرحله‌ای برای نهادینه‌سازی توحید بهره برده است. میان روش‌ها و ابزارهای به کار رفته در هر مرحله با محتوای آیات در آن مرحله تناسب و هماهنگی معناداری وجود دارد. بر این اساس قرآن کریم در اولین مرحله، در نخستین سور مکی، با به کار بردن ابزار انگیزشی عموم جامعه را به باور توحید ترغیب نموده است. در مرحله دوم و با شکل‌گیری نخستین جامعه ایمانی و افزایش مقاومت مشرکان در برابر این گروه، با ارائه روش‌های استدلالی و شواهد و براهین، از ابزار شناختی در جهت اثبات باور توحید استفاده نموده و در مرحله سوم مقارن با دوران مدنی و تشکیل حکومت اسلامی با بهره‌گیری از ابزار رفتاری و از طریق تشریع احکام و عوامل رفتارساز در جهت عملیاتی کردن و نهادینه سازی باور توحید گام برداشته است.

کلیدواژه‌ها

• قرآن کریم
• باور توحید
• نهادینه‌سازی
• ابزار انگیزشی
• ابزار شناختی
• ابزار رفتاری

موضوعات

• قرآن

عنوان مقاله [English]

The Quran's Mechanism in Institutionalizing the Belief in Monotheism Based on a Subject-Reduction Study

نویسندگان [English]

• narges ghasemi firooz abadi ¹
• seyyedeh vahjdeh rahimi ²

¹ Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Meybod University, Meybod, Iran

² Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

The issue of the mechanism of the Holy Quran in institutionalizing the belief in monotheism among the polytheistic Arabs requires a detailed study and analysis of the methodology of the Holy Quran. Studying the verses, by extracting key propositions about monotheism and arranging them based on the order of revelation, leads to the discovery of the Quran's method in institutionalizing this belief deep within the Arabs of the era of revelation. Accordingly, the present study, by examining the verses of monotheism within the framework of the thematic-revealing interpretation style and using a descriptive analytical method, has reached the mechanism of the Quran in the process of institutionalizing the belief in monotheism. The findings of the study show that the Holy Quran has used a three-stage strategy for institutionalizing monotheism. There is a meaningful proportion and harmony between the methods and content of the verses in the stage. Accordingly, in the first stage, in the first Meccan surah, the Holy Quran has encouraged the general public to believe in monotheism by using motivational tools. In the second stage, with the formation of the first community of faith and the resistance of polytheists against this group, cognitive tools were used to prove the belief in monotheism by presenting argumentative methods. In the third stage, coinciding with the civil era and the formation of the Islamic government, steps were taken to operationalize and institutionalize the belief in monotheism by utilizing behavioral tools and through the legislation of rulings.

کلیدواژه‌ها [English]

• Holy Quran
• Monotheism
• Institutionalization
• Motivational Tool
• Cognitive Tool
• Behavioral Tool