تحلیل محتوای روایات ترغیب به فرزندآوری (مطالعه موردی: احادیث کتاب کافی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

10.30512/kq.2024.20656.3755

چکیده

هدف: یکی از عوامل مؤثر بر تغییرات جمعیتی، افزایش یا کاهش نرخ فرزندآوری است. با توجه به بحران کاهش جمعیت در سالیان اخیر، دست‌یابی به راهکارهایی مؤثر درجهت حل این مسئله ضرورت دارد.
روش پژوهش: پژوهۀ حاضر با کاربست روش تحلیل محتوای مضمونی، عوامل مؤثر در جهت حل بحران کاهش جمعیت برپایۀ متغیر باروری، با تحلیل روایات معصومان(ع) بررسی می‌کند.
یافته‌ها: براساس تحلیل مضمون‌های مستخرج از روایات امامان معصوم (ع)، می‌توان به دو الگوواره جهت حل مسئلۀ کاهش جمعیت دست یافت. اول؛ حیطۀ شناختی و ایجاد نگرش مثبت به فرزندآوری با استناد به مضمون‌های فرزنددوستی و تبیین برکات فرزند در زندگی فردی و اجتماعی. دوم؛ شناسایی موانع فرزندآوری و ارائه راهکار جهت حل آن، با استناد به مضمون‌های چگونگی فرزنددار شدن و تغییر نگرش منفی افراد نسبت به فرزندآوری.
نتیجه‌گیری: الگووارۀ ایجادنگرش مثبت نسبت به فرزندآوری، به‌عنوان مهم‌ترین عامل و بابسامد حدود 58 درصد، ایفاگر نقش اصلی حل مسئله کاهش جمعیت است. این الگوواره، با دو متغیر مثبت‌نگری به فرزندآوری و درک نیاز،حاصل می‌شود. علاوه بر آن ضروری است با تصحیح نگرش منفی نسبت به فرزندآوری، تغییر نگرۀ مادی به توحیدی، اصلاح الگوی مصرف،ایجاد تسهیلات فرزندآوری و رفع عوامل نازایی، موانع فرزندآوری را زدود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Content analysis of the hadiths encouraging childbearing: A case study of hadiths from the book Al-Kāfi

نویسندگان [English]

  • Zahra Darvish 1
  • Fathiyeh Fattahizadeh 2
1 PHD Student Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Professor , Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran; f_fattahizadeh@alzahra.ac.ir
چکیده [English]

One of the key factors influencing demographic changes is the increase or decrease in fertility rates. Given the population decline crisis in recent years, finding effective solutions to address this issue is essential. This study employs thematic content analysis to examine the factors influencing the population decline crisis. It focuses on fertility variables by analyzing hadiths quoted from Shia Imams. Based on the analysis of the themes extracted from those hadiths, two paradigms are identified to address population decline. The first is the cognitive domain, fostering a positive attitude toward childbearing by emphasizing themes such as love for children and highlighting the blessings of children in individual and social life. The second is the identification of the barriers to childbearing and proposing solutions, drawing on themes such as how to have children and changing negative perceptions toward childbearing. The paradigm of cultivating a positive attitude toward childbearing as the most significant factor (with a frequency of approximately 58%) plays a central role in resolving the population decline crisis. This paradigm is achieved through two key variables including positive perception of childbearing and understanding its necessity. Additionally, it is crucial to eliminate the barriers to childbearing by correcting negative attitudes, shifting materialistic perspectives to monotheistic ones, modifying consumption patterns, providing childbearing incentives, and addressing infertility factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Childbearing
  • Hadiths of Al-Kafi
  • Content Analysis
  • Population decline crisis
قرآن کریم. (1373). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی. چاپ دوم، دار القرآن الکریم.
نهج‌البلاغه. (1414)، تدوین: شریف الرضی، محمد بن حسین، تحقیق: صبحی صالح، هجرت.
ابن‌بابویه، محمد بن ‌علی. (1397). ثواب‌الاعمال و عقاب‌الاعمال. ترجمه: علی­اکبر غفاری، صدوق.
ابن‌بابویه، محمد بن ‌علی. (1413). من لایحضره الفقیه. تحقیق: علی­اکبر غفاری، چاپ‌دوم، دفتر انتشارات اسلامی.
ابن­منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. چاپ سوم، دار الفکر.
ابوالفتوح رازی، حسین ‌بن ‌علی. (1408). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن. بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
باردن، لورنس. (1374). تحلیل محتوا. ترجمه: ملیحه آشتیانی و محمد یمنی‌دوزی، دانشگاه شهید بهشتی.
بغوی، حسین بن مسعود. (1420). معالم‌التنزیل فی تفسیرالقرآن. دار احیاء التراث‌العربی.
ترکیان ولاشانی، صاحب‌جان؛ زمانی علویجه، فرشته؛ حیدری، زهرا و شوشتری‌مقدم، الهه. (1389). فرزندآوری: عوامل سوق­دهنده و بازدارنده. پایش، 18(3)، پیاپی: ، 241-249.
جانی­پور، محمد و شکرانی، رضا. (1392). رهاوردهای استفاده از روش «تحلیل محتوای کمی» در فهم احادیث. پژوهش­های قرآن و حدیث، 46(2)، 27-57. https://doi.org/10.22059/jqst.2014.50095
حاجی، حمزه و مهدی مهریزی. (1392). واکاوی قلمرو حدیث وحجیت بیانات آن در حوزه‎‌های مختلف. کتاب قیم، 3(2)، پیاپی: 9، 185-209.
حرعاملی، محمد بن حسن. (1409). تفصیل وسائل‌الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. مؤسسه آل‌البیت(ع).
خانجانی، مهدی و کارگر، بهمن. (1401). نقش جمعیت در تولید قدرت ملی و ارتقاء اقتدار ملی. مطالعات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، 8(4)، پیاپی:17 ،35-54. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.27831914.1401.8.4.2.1
خویی، سید ابوالقاسم. (1409). معجم رجال حدیث و تفصیل طبقات رواة. دفتر آیت­الله خویی(ره).
دهقان ده‌جمالی، حسن. (1396). فرزندآوری و افزایش جمعیت ازدیگاه قرآن و اهل‌بیت(ع). مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، 7(29)، 147-170.
دشتی، محمد. (1376). معارف نهج‌البلاغه. مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع).
رمضانخانی، علی؛ کبودی، مرضیه؛ منوچهری، هومان؛ حاجی­زاده، ابراهیم و حقی، مرجان. (1392). الگوی تصمیم‌گیری فرزندآوری: یک مطالعه کیفی. پایش، 12(5)، 505-515. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.16807626.1392.12.5.7.4
رفیعی مقدم، فاطمه و فتحی آشتیانی، علی. (1399). کشف عوامل بازدارنده زوجین از فرزندآوری در دهه اخیر (مرور ساختارمند). نشریه فرهنگی ـ تربیتی زنان و خانواده، 15(4)، پیاپی: 53، 155-175. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.26454955.1399.15.53.7.2
سیوطی، جلال‌الدین. (1404). الدرالمنثور فی تفسیر المأثور. کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
شیخی، محمدتقی. (1377). مبانی و مفاهیم جمعیت­شناسی. شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل­بن‌حسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم، ناصرخسرو.
طبرسی، حسن بن فضل. (1412). مکارم الاخلاق. چاپ چهارم، الشریف الرضی.
طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع­البحرین. چاپ سوم، کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان. دار احیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن. (1407). تهذیب الاحکام. تحقیق حسن موسوی خرسان، دار الکتب الاسلامیة.
عترت‌دوست، محمد. (1390). اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوای مکاتبات امام علی(ع) و معاویه، دانشگاه امام صادق(ع).
فراهیدی، خلیل­بن احمد. (1410). العین. چاپ دوم، هجرت.
فضل­الله، سیدمحمد­حسین. (1419). من وحی القرآن. چاپ دوم، دار الملاک.
قمی­مشهدی، محمد بن‌ محمدرضا. (1368). کنزالدقائق و بحرالغرائب. وزارت ارشاد.
قمی، عباس. (1414). سفینة البحار. اسوه.
کاظم‌نژاد، انوشیروان؛ غلامی‌فشارکی، محمد؛ صمدی، ساره و گیلانی، ندا. (1394). تعیین عوامل مؤثر بر گرایش به فرزندآوری در پرسنل نیروی انتظامی تهران بزرگ. طب انتظامی، 4(3)، پیاپی: 14، 201-208. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286241.1394.4.3.1.3
کریپندروف، کلوس. (1387). مبانی روش­شناسی تحلیل محتوا. ترجمه هوشنگ نائینی، روش.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1429). الکافی. تحقیق: علی­اکبر غفاری و محمد آخوندی، دار الحدیث.
مؤسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران. (1398). وضعیت نرخ باروری در ایران. بی‌نا.
مجلسی، محمدباقر. (1404). مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول. تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، دار الکتب الاسلامیة.
مجلسی، محمدباقر. (1403). بحار الانوار. چاپ دوم، دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر. (1406). ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب‌الاخبار. تحقیق: مهدی رجائی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
مجلسی، محمدتقی. (1406). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه. مؤسسه اسلامی کوشانپور.
محلی، جلال­الدین و سیوطی، جلال‌الدین . (1416). تفسیر جلالین. مؤسسة النور للمطبوعات.
مدرسی، محمدتقی. (1419). من هدی القرآن. دار محبی الحسین.
مرادیان، محسن؛ اینانلو، سلیمان و میرحسینی، وحید. (1397). پویش محیطی مؤلفه جمعیتی جمهوری اسلامی ایران در راستای تحکیم اقتدار و امنیت ملی. فصلنامه علمی امنیت ملی، 8(3)، پیاپی: 29، 59-86.
موقّر، ام‎‌البنین؛ قاسمی، محمد؛ علاءالمحدثین، جواد و شبابی، مهریار. (1401). معیارهای نقد، تصحیح، تحقیق و تعلیق حدیث از دیدگاه استاد علی­اکبر غفاری(ره). پژوهش­های قرآن و حدیث، 55(1)، 183-203. https://doi.org/10.22059/jqst.2022.334176.669876
میرهاشمی، زهراسادات و جلیلی کلهری، طاهره. (1396). تبیین و بررسی دیدگاه‌های مستنبط از آیات و روایات در مورد سیاست راهبردی تکثیر موالید و افزایش جمعیت در اسلام. مطالعات زن و خانواده، 5(2)، پیاپی: 10، 153- 192. https://doi.org/10.22051/jwfs.2017.9418.1127
نئوندروف، کیمبرلی.ای (1395). راهنمای تحلیل محتوا، ترجمه حامد بخشی و وجیهه جلالیان بخشنده، جهاد دانشگاهی.
یاوریان بائی، محمد؛ حلیمی جلودار، حبیب‌الله و باعزت، فرشته. (1399). تأثیر دین‌داری والدین بر روی نگرش آنها نسبت به فرزندآوری. مطالعات زن و خانواده، 8(4)، پیاپی: 19، 103-121. https://doi.org/10.22051/jwfs.2020.32670.2509