تحلیل مؤلفه‌ای مفهوم «فاحشه» در قرآن کریم با واکاوی ریشه‌شناسی تاریخی و روابط هم‌نشینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا دانشگاه الزهرا

2 دانشیار دانشگاه الزهراء، مطالعات قرآن و حدیث

3 استادیار دانشگاه الزهراء

چکیده

فاحشه از واژه‌های حوزۀ معنایی مفهوم گناه در قرآن کریم است. برای تبیین هر مفهوم در نظام معنایی قرآن کریم علاوه بر تمرکز بر با‌هم‌آیندهای آن التفات به معنای واژه در زبان‌های سامی از اهمیت خاصی برخوردار است که در این راستا ریشه‌شناسی تاریخی خودنمایی خواهد کرد. این مطالعه عهده‌دار تبیین و تدقیق معنای فاحشه در قرآن کریم با روش‌های معناشناسی است که تاکنون با رویکرد جامع معناشناسانه به آن پرداخته نشده و جایگاه آن در نظام معنایی قرآن تبیین نشده است. ریشه‌شناسی کاربست این ریشه را در معانی «از حد گذراندن و سبقت نمودن» و «کندی و تأخیر کردن» در زبان‌های اکدی، آرامی و عبری نشان می‌دهد. لغت‌شناسان متقدم نیز خروج از اعتدال را در معنای آن یاد کرده‌اند. به تدریج مفهوم گناهان قبیح در آراء لغت‌شناسان متأخر و معاصر براساس مصداق فاحشه در قرآن کریم دیده می‌شود. بررسی روابط هم‌نشینی و جانشینی سه مؤلفۀ اصلی فاحشه را نمایان می‌سازد: درک فاعل به قبح عمل، دوگونه بودن فاحشه و لزوم بسترسازی برای ارتکاب آن در جامعۀ مسلمین. بافت معنایی فاحشه حکایت از قدرت بازدارنگی نماز، برهان و اخلاص در ارتکاب فاحشه دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the concept of Faheshe with Structural semantics and Historical etymology

نویسندگان [English]

  • hadis riahy 1
  • bibi sadat razi 2
  • faride aminy 3
1 Doctoral student of Al-Zahra University
2 Associate Professor of Al-Zahra University, Quran and Hadith Studies
3 Assistant Professor of Al Zahra University
چکیده [English]

Faheshe is one of the words in the semantic domain of the concept of sin in the Holy Quran.. In order to explain each concept in the semantic system of the Holy Quran, in addition to focusing on its combinations, it is very important to study the meaning of the word in Semitic languages, and historical etymology will show itself in this regard. This study is responsible for explaining and verifying the meaning of prostitute in the Holy Quran with semantic methods, which has not been addressed with a comprehensive semantic approach and its place in the semantic system of the Quran has not been explained. Etymology shows the use of this root in the meanings of overtaking and overtaking and slowness and delay, Aramaic and Hebrew languages. In addition to mentioning its examples, lexicographers have mentioned departure from moderation, not agreeing with the right and severity in the matter in its meaning. The semantic components of prostitution can be presented at the four levels of what it is and its nature, divine prohibition, Satan's order, and man's encounter with prostitution. It is clearly ugly. Examining cohabitation relationships indicates that prostitution can be evaluated both at the level of the word and at the level of the act. . The Holy Qur'an does not consider any member of the society immune from committing prostitution and points to the deterrent power of prayer, evidence and sincerity in not committing it.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: cohabitation relationships
  • Historical etymology of the Faheshe
  • Faheshe
  • The Holy Quran

مراجع

  1. ـ قرآن کریم.

    1. آذرنوش، آذرتاش؛ زبان قرآن؛ تهران: دانشگاه تهران، 1383ش.
    2. آلوسی، سید محمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
    3. ابن‌ اثیر، مبارک ‌بن ‌محمد؛ النهایة فی غریب الحدیث و الأثر؛ قم: اسماعیلیان، 1376ش.
    4. ابن‌ عاشور، محمد بن ‌طاهر؛ التحریر و التنویر؛ تونس: الدار التونسیه للنشر، 1984م.
    5. ابن‌ فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    6. ـــــــــــــــــ؛ الصاحبی فی فقه اللغة و سنن العرب؛ بیروت: مؤسسة ابدران، 1963م.
    7. ابن ‌منظور، محمد‌ بن ‌مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1404ق.
    8. ابو ‌عبید، قاسم‌ بن ‌سلام؛ رسالة ما ورد فی القرآن من لغات القبائل؛ قاهره: بی­نا، 1310ق.
    9. ازهری، محمد ‌بن‌ احمد؛ تهذیب اللغة؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1421ق.
    10. پاکتچی، احمد؛ «ریشه‌شناسی واژه قرآنی قیّوم»؛ مجله مطالعات قرآن و حدیث، شماره 9، 1390ش، صص5-26.
    11. ـــــــــــــــــ؛ «رویکردی ریشه‌شناختی به ماده قرآنی عزم»؛ مجله پژوهش‌های زبانشناختی قرآن، شماره 12، 1396ش، صص1-22.
    12. پالمر، فرانک رابرت؛ نگاهی تازه به معنی‌شناسی؛ ترجمه: کوروش صفوی، تهران: کتاب ماد، 1374ش.
    13. ثعالبی، عبدالملک بن محمد؛ فقه اللغة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1414ق.
    14. جوهری، اسماعیل بن‌ حماد؛ الصحاح؛ به کوشش: احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین، 1407ق.
    15. حمیری، نشوان بن ‌سعید؛ شمس العلوم؛ دمشق: دارالفکر، 1420ق.
    16. خلیل بن ‌احمد فراهیدی؛ العین، قم: هجرت، 1409ق.
    17. خمینی، روح الله؛ شرح چهل حدیث؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ر‌ه)، 1395ش.
    18. راغب اصفهانی، حسین بن ‌محمد؛ مفردات فی غریب القرآن؛ بیروت: دار القلم، 1412ق.
    19. رهنما، هادی؛ معناشناسی نام‌های معاد در قرآن کریم؛ تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1390ش.
    20. زبیدی، محمد بن‌محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    21. زمخشری، محمود؛ الکشّاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1406ق.
    22. ـــــــــــــــــــ؛ مقدمة الأدب؛ تهران: دانشگاه تهران، 1386ش.
    23. ـــــــــــــــــــ؛ الفائق فی غریب الحدیث؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417ق.
    24. سیبویه، عمرو بن عثمان؛ الکتاب؛ تحقیق: احمد حسن مهدلی و علی سید علی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
    25. سیوطی، جلال‌الدین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ بیروت: دارالفکر، 1999م.
    26. ـــــــــــــــــــــ؛ المزهر فی علوم اللغة و انواعها؛ بیروت: دارالفکر، بی­تا.
    27. صاحب، اسماعیل بن عباد؛ المحیط فی اللغه؛ بیروت: عالم الکتب، 1414ق.
    28. صفوی، کوروش؛ درآمدی بر معنی‌شناسی؛ تهران: سوره مهر، 1387ش.
    29. ـــــــــــــــــ؛ فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی؛ تهران: فرهنگ معاصر، 1379ش.
    30. صینی، اسماعیل؛ المکنز العربی المعاصر؛ بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1414ق.
    31. طباطبایی، سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین، 1417ق.
    32. طبرسی، فضل بن ‌حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    33. طریحی، فخرالدین بن‌ محمد؛ مجمع البحرین و مطلع النیرین؛ تهران: مرتضوی، 1375ش.
    34. طوسی، محمد بن‌ حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
    35. عسکری، حسن بن عبدالله؛ الفروق فی اللغة؛ بیروت: دار الآفاق الجدیدة، 1400ق.
    36. فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن‌ عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)؛ بیروت: دار التراث العربی، 1420ق.
    37. قانع، احمدعلی؛ «روش پیجویی مفاهیم مدرن در متون دینی»؛ نشریه دین و ارتباطات، شماره 51، 1396ش، صص5-35.
    38. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب؛ القاموس المحیط؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
    39. قرشی، علی‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1371ش.
    40. کاشانی، ملافتح الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی علمی، 1336ش.
    41. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
    42. لاینز، جان؛ درآمدی بر معنی شناسی زبان؛ ترجمه: کوروش صفوی، تهران: کتابفروشی علمی، 1391ش.
    43. مراغی، احمد مصطفی؛ التفسیر؛ بیروت: دار الفکر، بی­تا.
    44. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1430ق.
    45. Beeston, A.F.L, Sabaic Dictionary (English-french-arabic), Louvain: peerters, 1982.
    46. Black, J, A Concise Dictionaty of Akkadian, Wiesbaden: Harrassowits Verlag, 2000.
    47. Gesenius, W, A Hebrew and English Lexicon of the Old Testsment, tr: E Robinson, ed. F. Brown: Oxford University Press, 1939.
    48. Leslau, W, Comparative Dictionary of Geez (classical Ethiopic), A Hebrew and English Wiesbaden: Harrassowitz, 1991.
    49. Jastrow, M, A dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yeushalmi, and the Midrashic Literature, New York: G.p. putnams Sons, Vol.2, 1903.
    50. Dalman, GH, Aramaish-Neuhebraisches Worterbruch zu Targum, Talmud und Midrash, Frankfurt: M. J. Kauffmann, 1901.
    51. Lipniski, Edward, SIN, Encyclopdia Judaica, Micheal Berenbau, New York: Macmillan Reference, 2007.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 29
مهر 1402
صفحه 7-27

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 11 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار