تصاویر شنیداری در سوره واقعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه اصفهان

3 استادیار دانشگاه اصفهان

چکیده

تصویر هنری یکی از مباحث حوزۀ زیبایی‌شناسی است که عناصر تشکیل‌دهندۀ یک متن ادبی را به‌منظور کشف زیبایی‌های آن بررسی می‌کند. تصاویر هنری انواعی دارد که ازجملة آن، تصاویر محسوسی است که برپایة حواس پنج‌گانه شکل می‌گیرد. در بین تصاویر هنری سورة واقعه، تصویر شنیداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از رهیافت‌های این پژوهش تبیین و آشکارکردن انواع تصاویر شنیداری سورۀ واقعه است که به سه صورت در این سوره نمود پیدا می‌کند: تصاویر شنیداری مبتنی بر آوا‌معنایی، تصاویر تداعی‌کنندة اصوات و تصاویر گفت‌وگو با الفاظ دال بر شنیدن. آوامعنایی‌ها مستقیماً از صفات حروف در واژگان و موسیقی بهره می‌برد. در تداعی‌کننده‌های اصوات و گفت‌وگوها، تصاویر شنیداری غیرمستقیم است؛ یعنی ابتدا صحنه با تفکر، برای مخاطب مجسم می‌شود و به دنبال آن صدا و تصویر شنیداری آن تداعی می‌گردد؛ این تصاویر مخاطب را در موضعی قرار می‌دهد که گویا صداهایی را می‌شنود. نتایج این بررسی نشان می‌دهد تصاویر شنیداری آوامعنایی در سورة واقعه به ترسیم حوادث هول‌انگیز قیامت و عذاب‌های جهنم مربوط است. در این تصاویر، حوادث قیامت به‌گونه‌ای به تصویر کشیده شده است که گویی مخاطب صدای مهیب آن را می‌شنود. تصاویر شنیداری تداعی‌کننده، به ترسیم بهشت مربوط است. گاهی تصاویر شنیداری در سوره واقعه بر اساس گفت‌وگوی بهشتیان و منکران معاد است که تصویری از حضور آنان در اجتماع ارائه می‌دهد. در این تصاویر از الفاظ دال بر شنیدن مثل «یقولون» و «یسمعون» استفاده شده است که این کلمات در کنار کلمات بعد از خود، تصویری شنیداری ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Audio Images of Sura Waqia

نویسندگان [English]

  • Mozhgan Shiryanzad 1
  • azam parcham 2
  • Elham Saiedan 3
1 Doctoral student University of isfshan
2 Associate Professor University of isfshan
3 Assistant Professor University of isfshan
چکیده [English]

In this research, we study and analyze some of the audio images of Sura Waqi'a. Imagery is one of the most important issues in the field of aesthetics. In this field, the elements in a literary text are studied so that its beauties will be found and the text will be understood and analyzed better. Visual images put the reader in a position where he or she seems to hear images.

To conduct this research, we have used a descriptive-analytical method and collected library information. The results of this study show that in the verses of Sura Waqi'a, twenty eight verses have visual images which serves the subject and purpose of the scene. Presenting different situations creates a set of scenes in the mind of the reader and makes him or her think and compare and make religious facts tangible for him or her. These images also bring together artistic and religious functions in an integrated context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Qur'
  • an
  • Sura Waqi'
  • a
  • audio images
  • semantic sound
  • imagery elements
  • association of sounds
  1. -قرآن کریم؛ترجمه محمدمهدی فولادوند، به کوشش هیئت علمى دارالقرآن الکریم( دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)، تهران: دفتر مطالعات تاریخ معارف اسلامى‏، 1418 ق‏.

    1. آلوسى، محمودبنعبدالله‏؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏؛ ‌بیروت‏:‏ دارالکتب العلمیة، 1415‌ق.
    2. ابن‌عاشور، محمدطاهر؛ تفسیر التحریر و التنویر ؛ ‌بیروت‏: مؤسسة التاریخالعربی، 1420ق.
    3. ابن‌منظور، محمدبنمکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، ١٩٨٨م.
    4. ابوحیان، محمدبن‌یوسف؛ البحرالمحیط فی تفسیر؛ بیروت: دارالفکر، 1420ق.
    5. اقبالی، عباس؛ «تصویرهای شنیداری در معلقات سبع»؛ مجله زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 1، 1388ش، صص 41-25.
    6. انیس، ابراهیم؛ دلالة ‌الألفاظ؛ مصر: مکتبةالأنجلو المصریة، 1963م.
    7. اولیایی، وحید؛ دهانی، مهران و حسین‌زهی، خدیجه؛ «آواشناسی آیات قیامت مطالعه موردی: سوره­های واقعه و تکویر»؛ همایش ملی نقد زبان‌شناختی ترجمه‌های معاصر فارسی قرآن کریم، کرج، 1398ش.
    8. بستانی، عبدالله؛ الوافی: معجم وسیط للغة العربیة، بیروت: مکتبة لبنان،1990م.
    9. البوطی، محمد سعید‌رمضان؛ من روائع القرآن؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 2003م.
    10. ثعالبی، عبدالرحمن‌ بن‌ محمد؛ جواهر الحسان ‌فی ‌تفسیر القرآن؛ بیروت: دارإحیاء التراث ‌العربی، 1418ق.
    11. حاجی‌اسماعیلی، محمدرضا؛ پژوهشی در قرآن و فنون قرائت؛ اصفهان: صندوق قرض‌الحسنه ابوتراب، 1408ق.
    12. حمیری، نشوان‌ بن سعید؛ شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم؛ به کوشش مطهر بن ‌علی اریانی؛ یوسف محمد عبدالله؛ حسین عمری‌، دمشق: دارالفکر، 1420ق.
    13. خاقانی، محمد و فضیلت، یوسف؛ «دلالت‌های آوایی در آیه‌های وعد و وعید قرآن کریم»؛ دوفصلنامه تفسیرپژوهی، شماره 1، 1393ش، صص 90-67.
    14. داد، سیما؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی؛ تهران: انتشارات مروارید، چ2، 1383ش.
    15. راغباصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ دمشق‌ـ‌ بیروت: دارالعلم‌ـ ‌الدارالشامیة، 1412ق.
    16. راغب، احمدعبدالسلام؛ کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم؛ ترجمه سیدحسینسیدی، تهران: انتشارات سخن، 1387ش.
    17. رجایی، محمد‌خلیل؛ معالم البلاغة؛ شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز، 1353ش.
    18. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ چ3، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
    19. ستوده‌‌نیا، محمدرضا؛ بررسی تطبیقی میان علم تجوید و آواشناسی؛ تهران: رایزن، 1378ش.
    20. شرکایی، زهرا؛ «بررسی تصاویر دیداری و شنیداری ارزش‌ها و ضدارزش‌های اخلاقی در قرآن»؛ پایان‌نامه ارشد، دانشگاه کاشان، 1391ش.
    21. طباطبایی، محمدحسین‏؛ المیزان فی تفسیر القرآن‏؛ ‌بیروت‏: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1402ق.
    22. طبرسی، فضلبن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، به کوشش محمدجواد بلاغی، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    23. طبری، ابوجعفر محمد بن‌ جریر؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.
    24. طوسی، محمدبن حسن‏؛ التبیان فی تفسیر القرآن‏؛ بیروت‏: دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا‏.
    25. عبدالله، محمدفرید؛ الصوت اللغوی و دلالاته فی القرآن الکریم؛ بیروت: مکتبة الهلال، 2008م.
    26. علی‌الصغیر، محمدحسین؛ الصوت اللغوی فی القرآن؛ بیروت: دارالمؤرخ العربی، 2000م.
    27. فتوحیرود‌معجنی، محمود؛ بلاغت تصویر؛ تهران: انتشارات سخن،1386ش.
    28. فخر رازی، محمد بن‌ عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح‌الغیب)؛ بیروت: دارإحیاء التراث العربی، چ3، 1420ق.
    29. فراستخواه، مقصود؛ زبان قرآن؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1376ش.
    30. فلاح، ابراهیم و پوردانش، سجاد؛ «تناسب آوایی محتوایی (فنوسمانتیک) در آیات قرآن با بررسی مواردی از سوره واقعه»؛ مطالعات ادبی متون اسلامی، شماره 1، 1396ش، صص 152-129.
    31. قاسمی، حمیدمحمد؛ جلوه‌هایی از هنر تصویرآفرینی در قرآن؛ چ2، تهران: انتشارات علمی فرهنگی،1390ش.
    32. قائمی، مرتضی؛ «بررسی پویایی و حیات صور خیال در شعر متنبی (با تکیه بر تصاویر شنیداری)»؛ فصلنامه لسان مبین، شماره 4، 1390ش، صص 228-215.
    33. ــــــــــــــــ و طاهری‌نیا، علی‌باقر؛ فضیلت، یوسف؛ صمدی، مجید؛ «بررسی جایگاه آواها در حرکت‌بخشی به تصاویر ادبی صحنه‌های قیامت در قرآن کریم»؛ دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، شماره 1، 1392ش، صص 38-23.
    34. قربانی بن توت، بتول؛ تحلیل تصاویر دیداری و شنیداری زندگی پس از مرگ در جزء سی‌ام قرآن؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، 1390ش.
    35. قرشی، علی‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1371ش.
    36. قطب، سید؛ فی ظلال القرآن؛ چ35، بیروت: دارالشروق، 1425ق.
    37. ــــــــــــ؛ مشاهد القیامة فی القرآن؛ مصر: دارالمعارف، 1387ش.
    38. قویمی، مهوش؛ آوا و القا؛ تهران: انتشارات هرمس، 1383ش.
    39. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب،1360ش.
    40. مطر، عبدالعزیز؛ علم اللغة و فقه اللغة؛ قطر: دار قطر بن الفجائة، 1998م.
    41. نوری کیذقانی، سیدمهدی؛ «کارکرد عناصر موسیقایی در سوره واقعه»؛ همایش ملی اعجاز قرآن کریم، دانشگاه شهید بهشتی، 1395ش.
    42. وحیدیان کامکار، تقی؛ فرهنگ نام‌آوایی فارسی؛ مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 1375ش.
    43. یاسوف، احمد؛ دراسات فنیة فی القرآن الکریم؛ دمشق: دارالمکتبی، 1427ق.