تحلیل انتقادی آرای مفسران در تفسیر آیه 34 سوره ابراهیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی تهران

2 استادیار گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

بر اساس آیه 34 سوره ابراهیم: «وَ آتاکُمْ مِنْ کُلِّ ما سَأَلْتُمُوه...»، همه دعاها و درخواست‌های انسان از خداوند، به صورت پیشینی، مورد توجه خداوند قرار گرفته است. از آنجا که برخی از دعاها، مورد اجابت قرار نمی‌گیرد، پرسش آن است که کدامین گونه تقاضای ان سان از خداوند، از پیش برآورده شده است؟

پژوهش حاضر، به روش تحلیلی- انتقادی، ضمن بررسی سیاق، بخش‌ها، مفردات و ترکیب آیه، مدلل ساخته که سیاق آیه در مقام امتنان و ذکر نعمت‌های الهی است؛ «آتاکم» ماضی به معنای برآوردن پیشینی یا حتمی، «مِن» بیانیه و «کل» به معنای همه نه اغلب و «ما» موصوله یا مصدریه و «سألتموه» درخواست‌های تکوینی مربوط به مرتبه وجودی یا به زبان حال و استعداد است؛ بدینسان خداوند تمام نیازهای وجودی ابعاد گوناگون انسان را از پیش، تامین نموده؛ چنان ‌که اجابت درخواست‌های به لسان حال و استعداد را از قبل مقرر فرموده است؛ ولی دعاهایی که زبانی باشد، با شرایطی و به هر میزان که به زبان حال و استعداد نزدیک شود، به اجابت نزدیک‌تر شده و تحقق می‌یابد؛ براین اساس، عدم اجابت برخی از تقاضاهای مقالی بندگان، نمی‌تواند قرینه‌ای برای تغییر معنای حقیقی الفاظ آیه شده، یا کلیت، پیشینی بودن و حتمیت آن را، خدشه‌دار سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of the Commentators' Opinions on the Previous Fulfillment of all Servants' Requests to God in Surah Ibrahim verse 34

نویسندگان [English]

  • ALI mohammadi ashnani 1
  • Ehsan Dabbagh 2
1 Assistant Professor of Quranic Sciences and Education University, Faculty of Quranic Sciences, Tehran
2 Assistant Professor, Department of Education, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

According to verse 34 of Surah Ibrahim; " And Allah bestowed upon you all that You asked Him...", all the requests of man from God have been taken into consideration and answered by God in advance. Since some prayers go unanswered, the question is: what kind of human request to God has already been granted?

The present study, by analytical-critical method, while examining the context, sections, words and composition of the verse, has argued that the context of the verse is in the position of gratitude and mention of divine blessings; The past tense "bestowed upon you" means to satisfy the a priori or the definite, the "from" means the statement, and the "whole" means all not often, and the "that" means connected and "you asked Him" is genetic requests are related to existential status or to the inner language and language of talent; In this way, God has already provided all the existential needs of the various dimensions of man; As He has predetermined the fulfillment of requests in the inner language and talent; But prayers that are only verbal, with certain conditions and to the extent that they approach the inner language and talent, become closer to fulfillment and are realized. Accordingly, the non-fulfillment of some of the verbal requests of the servants cannot be symmetrical to change the true meaning of the words of the verse, or its totality, a priori and certainty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The fulfillment of request
  • the Holy Quran
  • the interpretations of the two groups
  • the language of creation
  • the order of human existence
  • the language of status and talent

مراجع

  1. ـ قرآن کریم؛

    1. آلوسی، سیدمحمود؛ روح ‌المعانی فی تفسیر القرآن ‌العظیم و السبع ‌المثانی؛ تحقیق: علی عبدالباری عطیة، بیروت: دارالکتب ‌العلمیة، 1415ق.
    2. آملی، حیدر بن ‌علی؛ تفسیر المحیط ‌الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب‌الله العزیز المحکم‏؛ تحقیق: محسن موسوی‌تبریزی، قم: نور علی نور، 1422ق‏.
    3. ابن‏انباری، عبدالرحمن بن محمد؛ البیان فی غریب اعراب ‌القرآن‏؛ قم‏: موسسة دار الهجرة، 1362ش‏.
    4. ابن‏جوزی، عبدالرحمن بن علی‏؛ زاد المسیر فی علم ‌التفسیر؛ تحقیق: عبدالرزاق مهدی‏، بیروت: دار الکتاب العربی، 1422ق.
    5. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل الرسول(ص)؛ تحقیق: علی­اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین‏، 1363ش‏.
    6. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ بیروت: مؤسسة التاریخ، ۱۴۲۰ق.
    7. ابن‏عربی، محمد بن علی؛ تفسیر ابن‌عربی( تأویلات عبد الرزاق)؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1422ق.
    8. ابوالسعود، محمد بن محمد؛ تفسیر ابی السعود (ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم)؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1983م‏.
    9. ابوزهره، محمد؛ زَهرة التفاسیر؛ بیروت: دار الفکر، بی­تا.
    10. اکبری مزدآبادی، علی، به سوی خدا: رهنمودهای اخلاقی حضرت آیت‌الله حق‌شناس؛ تهران: یا زهرا(س)، 1397ش.
    11. امین، سیده نصرت (بانوی اصفهانی)؛ مخزن ‌العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان، 1361ش.‏
    12. اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف؛ البحر المحیط فی‌ التفسیر؛ بیروت: دار الفکر، 1420ق.
    13. بیضاوی، عبدالله بن عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418ق.
    14. جعفری، یعقوب؛ تفسیر کوثر؛ قم: انتشارات هجرت، 1376ش.
    15. جوادی آملی، عبدالله؛ سرچشمه اندیشه؛ تحقیق: عباس رحیمیان، قم: اسراء، 1385ش.
    16. ــــــــــــــــــــــ؛ تفسیر تسنیم؛ تحقیق: علی اسلامی، قم: اسراء، 1388ش.
    17. حائری تهرانی، میر سیدعلی؛ مقتنیات‌الدرر و ملتقطات ‌الثمر؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1377ش.
    18. حر عاملی، محمد بن حسن؛ تفصیل وسائل‌الشیعة إلی تحصیل مسائل ‌الشریعة؛ قم: مؤسسة آل البیت (ع)‏، 1409ق‏.
    19. حسن، عباس؛ النحو الوافی مع ربطه بالاسالیب الرفیعة و الحیاة ‌اللغویة المتجددة؛ تهران : ناصرخسرو، ۱۴۲۲ق.
    20. حسومی، ولی‌اله؛ «تحلیل کارکردهای غیر زمانی فعل ماضی در قرآن با رویکرد معناشناسی شناختی»؛ پژوهش­های ادبی‌ قرآن، 1397ش.
    21. حسینی طهرانی، ‌‌‌‌‌‌‌هاشم‏؛ علوم العربیة؛ تهران: مفید، 1364ش.
    22. حقی بروسوی، اسماعیل؛ تفسیر روح البیان؛ بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
    23. خفاجی، احمد بن محمد؛ حاشیة الشهاب المسماة عنایة القاضی و کفایة الراضی علی تفسیر البیضاوی‏؛ ‏ تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417ق‏.
    24. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی‏؛ رَوض الجِنان و رُوح الجنان فی تفسیر القرآن؛ تحقیق: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح‏، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‏، 1408 ق‏.
    25. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ دمشق: دارالعلم ـ الدار الشامیة، 1412ق.
    26. روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‏نصر؛ عرائس البیان فی حقائق القرآن‏؛ تحقیق: احمد فرید مزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیة، 2008م‏.
    27. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
    28. سعدی، عبدالرحمن ‌بن ‌ناصر؛ تیسیر الکریم‏ الرحمن‏ فی تفسیر کلام‏ المنان‏؛ تحقیق: ابن عثیمین، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1421ق.
    29. سمرقندی، نصر بن محمد؛ تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم‏؛ بیروت: دارالفکر، 1416ق.
    30. سمین‌حلبی: احمد بن یوسف؛ الدر المصون فی علوم ‌الکتاب ‌المکنون؛ تحقیق: احمد محمد الخرّاط، دمشق: دار القلم، 1986م.
    31. سید رضی، محمد بن ‌حسین‏؛ تلخیص البیان فی مجازات القرآن؛ تصحیح: حسن محمد عبدالغنی‏، بیروت: دار الأضواء، 1406ق‏.
    32. ــــــــــــــــــــــــــــ‏؛ نهج البلاغه؛ ‏ (مصحح: صبحی صالح‏)، قم: هجرت‏، 1414ق.
    33. صاوی، احمد بن ‌محمد؛ حاشیة الصاوی‌ علی ‌تفسیر الجلالین‏؛ تصحیح: محمد عبدالسلام شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیة‏، 1427ق.
    34. صدیق‏حسن‏خان، محمدصدیق؛ فتح البیان فی مقاصد القرآن‏؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1420ق.
    35. صفی‌‌‌‌علی­شاه، حسن بن محمد باقر؛ تفسیر صفی؛ تهران: منوچهری، 1378ش.
    36. طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.‏
    37. طبرانی، سلیمان بن احمد؛ التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم؛ اردن: دار الکتاب الثقافی‏، 2008م‏.
    38. طبرسی، فضل‌بن‌حسن؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تصحیح:ابوالقاسم گرجی، ‏قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم‏، 1412ق‏‏.
    39. ـــــــــــــــــــــــ؛ ‏مجمع البیان لعلوم القران؛ تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    40. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
    41. طوسی، محمد‌بن‌حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    42. ــــــــــــــــــــــــ؛ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد؛ بیروت: مؤسسة فقه الشیعة، 1411ق.
    43. طوفی، سلیمان ‌بن ‌عبدالقوی‏؛ الإشارات الالهیة الی المباحث الاصولیة؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1426ق‏.
    44. عکبری، عبدالله ‌بن‌ حسین؛ التبیان فی اعراب القرآن؛ عمان: بیت الافکار الدولیة، بی‌تا.
    45. عیاشی، محمد بن مسعود؛ تفسیر العیاشی‏؛ تصحیح: هاشم رسولی محلاتی، ‏ تهران: المطبعة العلمیة، 1380ق.
    46. فراء، یحیی ‌بن‌ زیاد؛ معانی القرآن؛ تحقیق: محمدعلی نجار ‏و احمد یوسف نجاتی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1980م.
    47. قرشی، علی اکبر؛ تفسیر احسن الحدیث؛ تهران: بنیاد بعثت، 1377ش.
    48. قرطبی، محمد بن احمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ تهران: ناصر خسرو، 1364ق.
    49. قشیری، عبدالکریم بن هوازن؛ لطائف الاشارات: تفسیر صوفی کامل للقرآن الکریم‏؛ تحقیق: ابراهیم بسیونی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏، 2000م.
    50. قونوی، اسماعیل بن محمد؛ حاشیة القونوی علی تفسیر الإمام البیضاوی و معه حاشیة ابن التمجید؛ تصحیح: عبدالله محمود عمر، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1422ق.
    51. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.
    52. گنابادی، سلطان محمد؛ تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات 1408ق.
    53. ماتریدی، ابو منصور محمد بن محمد؛ تفسیر الماتریدی؛ تحقیق: مجدی باسلوم، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1426ق.
    54. متوکل‌ بن‌ هارون بلخی؛ صحیفه سجادیه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376ش.
    55. مغنیه، محمدجواد؛ التفسیر المبین؛ ‏ قم: دار الکتاب الإسلامی‏، 1425ق‏.
    56. مفضل بن عمر؛ توحید المفضل؛ تحقیق: کاظم مظفر، قم: داوری، بی‌‌تا.
    57. مکی ‌بن ‌ابی‌طالب حَمّوش، ابو محمد؛ الهدایة إلی بلوغ النهایة؛ شارجه: جامعة الشارقه‏، 1429ق.
    58. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1374ش.
    59. میبدی، رشیدالدین احمد بن ابی سعد؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ ترجمه: علی‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر، 1371ش.
    60. نهاوندی، محمد؛ نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن‏؛ قم: موسسة البعثة، 1386ش‏.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 13، شماره 28
فروردین 1402
صفحه 269-288

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 16 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 28 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار