تحلیل روان شناختی جرائم از منظر قرآن کریم و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 دانشیارگروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم

چکیده

انگیزه عملکرد ذهنی است که انسان را به انجام رفتار هدایت می‌نماید و کنترل آن نقش عمده ای در انتظام‌بخشی به سلوک انسانی دارد.پژوهش حاضر ناظر بر بررسی علل روان شناختی جرائم از منظر قرآن کریم است. و به دنبال پاسخ به این مسأله است که با توجه به رویکرد قرآنی به ماهیت انسان، از منظر روان‌شناختی چگونه انسان به ارتکاب جرم سوق می‌یابد؟در این راستا تلاش شده با روشی تحلیلی و توصیفی و با رویکرد فلسفی آیات و روایات اسلامی بررسی و به سوالات پژوهش پاسخ داده شود. اهم نتائج بدست آمده انگیزه حکایت از آن دارد که انسان موجودی بالقوه دارای دو گرایش متضاد همزمان بوده که یکی امر به ارتکاب جرم نموده و دیگری فرمان به انجام عمل صالح می دهد. از آنجا که انسان مختار است لذا تحت تاثیر عوامل مختلف ممکن است هر یک از دو بعد مزبور را تقویت کرده و در همان مسیر سیر نماید . براساس آیات قرآنی عواملی نظیر حسادت، تکبر، جهل ونادانی، تقلید از مجرمین و منحرفین، قساوت قلب، هوای نفسانی، کینه و حقد و سوء ظن با توجه به ماهیت روانی انسان می‏توانند استعدادهای منفی را پرورش داده و انگیزه های ارتکاب جرم را در وی ایجاد و در زمان مشخص به فعلیت رساند. آنچه مسلم است تاثیر این عوامل در وقوع جرم قطعی و به مثابه علت تامه فرض نمی شوند بلکه این انگیزه ها به صورت زمینه‌ای با وقوع جرم ارتباط داشته و در صورت عدم توجه و کنترل آنها زمینه‌ساز رفتارهای بزهکارانه خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of crimes from the viewpoint of the Holy Qur’an and hadiths

نویسندگان [English]

  • Morteza Fathi 1
  • Ruhollah Akrami 2
1 Assistant professor, Department of Penal Law and Criminology, College of Law, Qom University
2 Associate professor, Department of Penal Law and Criminology, College of Law, Qom University
چکیده [English]

Motivation is a mental function that leads one to a certain behavior. If motivations are controlled, human behaviors can be organized. The present study aims at the psychological factors involved in the commitment of crimes from the viewpoint of the Holy Qur’an. Then, with regard to the human nature explained in the Qur’an and from a psychological perspective, a response is found to the question as how someone may be pushed toward a crime. For this purpose, a philosophical approach and a descriptive-analytical method are used to explore the corresponding verses and hadiths. The results of the study mainly suggest that man is a being endowed with two contrasting simultaneous potential dimensions one of which drives him to crimes and the other encourages good deeds. Since man has choices, in various conditions, he may choose either dimension and carry on with it. Based on the Qur’anic verses and considering the human psychological nature, some factors can reinforce negative tendencies, create motives for the commitment of crimes, and actualize them at a certain time. These factors include jealousy, arrogance, ignorance, atrocity, desires, spite, grudge, and suspicion. These factors are not considered to be the only ones and of direct effects; rather, they predispose crimes. If ignored, they can pave the way for criminal behaviors.                

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Human nature
  • Motivation
  • Crime
  • Psychological factors
  1. - قرآن کریم.

    1. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی؛ تحف العقول عن ‏آل الرسول؛ قم: چاپ غفاری، 1363 ش.
    2. ابن فهد حلی، احمد؛ عدة الداعی و نجاح الساعی؛ ترجمه: حسین غفاری ساروی، قم: بنیاد معارف اسلامی، 1374 ق.
    3. بستانی، فواد افرام؛ منجد الطلاب؛ تهران: انتشارات اسلامی، 1389 ش.
    4. بهشتی، محمد؛ فرهنگ صبا؛ تهران: صبا، 1371 ش.
    5. بیرجندی، زهرا؛ قطبی، ثریا و شعیری، محمدرضا؛ «شناسایی مفهوم و ابعاد حسادت در قرآن و حدیث و مقایسه آن با روان­شناسی حسادت»؛ روانشناسی بالینی و شخصیت، دوره ۱۶، ۱۳۹۷ ش، صص 266-249.
    6. پیناتل، ژان؛ جرم‌ شنا‌سی‌؛ ترجمه: رضا‌ علومی‌، تهران: امیرکبیر، 1345 ش.
    7. تمیمی‏آمدی، عبدالواحد؛ غررالحکم ودررالکلم؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1366 ش.
    8. حکمت، سعید؛ روان‌شناسی جنایی؛ تهران: گوتنبرگ، 1374 ش.
    9. خسروی حسینی، غلامرضا؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن؛ تهران: نشر مرتضوی، ۱۳۷۵ ش.
    10. خطیبی، کریم؛ خودسازی؛ چ6، تهران: کانون اندیشه جوان، 1392 ش.
    11. خمینی، روح الله؛ چهل حدیث؛ چ2، تهران: مرکز نشر فرهنگی صابر، 1368 ش.
    12. ___________؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1377 ش.
    13. دانش، تاج‌زمان؛ «مجرم کیست؛ جرم­شناسی چیست»؛ تهران: انتشارات کیهان، 1388 ش.
    14. رشادتی، جعفر؛ پیشگیری از جرم در قرآن؛ تهران: انتشارات پیام راشده، 1390 ش.
    15. ساریخانی، عادل؛ مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی اسلام و حقوق موضوعه؛ تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389ش.
    16. شبانکارئیان، بهاره؛ «نگاهی دوباره به وحشت و تراژدی پاکدشت»؛ روزنامه اعتماد، شماره ۵۰۳۳، 1400ش.
    17. صلاحی، جاوید؛ بزهکاری اطفال و نوجوانان؛ چ4، تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1388ش.
    18. عطاردی، عزیزالله؛ ایمان و کفر (ترجمه الایمان و الکفر)؛ تهران: انتشارات عطاردی، 1378 ش.
    19. عمید، حسن؛ فرهنگ فارسی؛ تهران: انتشارات رهیاب نوین هور، 1389 ش.
    20. غزالی، محمد بن محمد؛ احیاء علوم الدین؛ بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۹۹۶ م.
    21. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه، 1344 ش.
    22. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، لبنان: موسسة الوفاء، 1404 ق.
    23. محمدی فرود، حمید؛ روان شناسی جنایی؛ تهران: انتشارات راه تربیت، 1384 ش.
    24. مصطفوی، حسین؛ تفسیر روشن؛ تهران: بنگاه ترجمه، 1380 ش.
    25. مطهری، مرتضی؛ آشنایی با قرآن؛ تهران: صدرا، 1367 ش.
    26. معین، محمد؛ فرهنگ معین؛ تهران: انتشارات زرین، 1386 ش.
    27. مکارم شیرازی، ناصر؛ اخلاق در قرآن؛ قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع)، ۱۳۷۸ ش.
    28. ملک‌محمدی، حمیدرضا؛ بنیاد حقوقی؛ تهران: میزان، 1386 ش.
    29. مولوی، جلال الدین محمد؛ مثنوی معنوی؛ تهران: انتشارات شرق، 1372 ش.
    30. نراقی، ملااحمد؛ معراج السعادة؛ تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، 1348 ش.
    31. نوربها، رضا؛ زمینه جرم شناسی؛ چ2، تهران: گنج دانش، 1380 ش.
    32. هدایی، فرح؛ «بررسی حسادت از نظر فقه و جرم‌شناسی»؛ ماهنامه حقوقی دادرسی، شماره 59، سال دهم، 1385 ش، صص 37-35.
    33. Aichhorn, August; Wayward Youth; New York: The Viking Press, 1966.
    34. Hartshorne, Charles; The logic of perfection; Chicago: Open Court Publishing Company, 1991.
    35. Hobbes, Thomas; Human nature; London: CreateSpace Independent Publishing Platform, 2017.
    36. Piaget, Jean; The moral Judgmen of the child; New Yourk: Free Press, 1997.