بازخوانی منطقی مواجهه قرآن با شبهات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 معارف اسلامی/علوم انسانی/ دانشگاه یاسوج/ یاسوج/ ایران

2 علوم قرآن و حدیث/ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی/ قم/ ایران

چکیده

شبهه‌‌ی انحصار محتوای قرآن، در داستان‌ و انحصار روش آن در تمثیل، از جمله شبهاتی است که عدم تحلیل و پاسخگویی به آن بر نوع ارتباط انسان با قرآن و تعیین کارکردهای معرفتی آن، تاثیرگذار است . شبهه‌گران معتقدند انتظار کشف حقیقت از قرآن در مقام ثبوت نابجا است و مواجهه‌ی قرآن با شبهات، دستوری است. پژوهش حاضر با هدف بررسی منطقیِ روش قرآن انجام گرفته است. بدین جهت در مقام اثبات، به بازخوانی منطقی مواجهه‌ی قرآن با شبهات پرداخته است.

روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است. شبهات مشترک 3000 دانشجو با مبنای قرآنی-فلسفی استقصاء شده‌است، سپس با توجه به ماهیت پژوهش و نوع نگرش به موضوع، جمع آوری دادهها و اطلاعات به روش اسنادی صورت پذیرفته و دستگاه استدلالی آنها تشریح شده است.

یافتهها نشان داد اگر چه قرآن برای ساده‌سازی مفاهیم از گزاره‌های تاریخی، توصیفی و تمثیل استفاده می‌کند؛ لکن مواجهه‌ی آن با بسیاری از شبهات متکی بر استدلال است؛ لذا در پاسخگویی به شبهات با ارائه عناصر حجّت و انواع براهین، حیطة شناختی و معرفتی مخاطب را سرشار از داده‌های معرفتی می‌کند تا راه عقل نظری را برای فهم حقیقت و واقعیت، هموار نماید. پاسخگویی قرآن در مواجهه با شبهات سه مؤلفة اساسی دارد: 1. تحلیل علل ثبوتی شکل‌گیری شبهه؛ 2. عناصر حجت برای پشتیبانی خرد مخاطبان؛ 3. برهان منطقی در جهت کشف و اثبات حقیقت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Logical examination of the Qur’an’s approach to skeptical notions

نویسندگان [English]

  • Faranak Bahmani 1
  • Saeed Bahmani 2
1 Assistant professor, Yasouj University
2 Assistant professor, Qom Research Center of Islamic sciences and culture
چکیده [English]

The idea that the contents of the Qur’an are merely stories and its technique of expression is parable alone is a skeptical notion. If left unaccounted, this notion may adversely affect the relationship of individuals with the Qur’an and put the didactic functions of the scripture to question. Those who introduce such notions believe that it is a futile expectation to detect truth in the Qur’an and use it as a proof. They also believe that it is just a theory that the Qur’an is able to defy skepticism. The present study logically examines the approach of the Qur’an to skeptical notions. This is done to prove that the scripture is capable of responding to skepticism. Conducted through a descriptive-analytical method, the study analyzes the common skeptical ideas of 3000 students regarding Qur’anic and philosophical issues. Then, considering the nature of the research and its viewpoint of the subject, the data are collected from library sources, and the reasoning of those sources is evaluated. As the results show, the Qur’an has simplified the concepts with historical statements as well as descriptions and parables, but it deals with skepticisms by reasoning. Indeed, the Book provides a variety of reasons and a body of evidence against what skeptics claim, thus encouraging the use of theoretical wisdom to detect the truth. This process involves one or more of three techniques: a) analyzing the factors affecting the formation of skeptical notions, b) assisting the audience’s wisdom with proofs and evidence, and c) resorting to logical reasoning to detect and prove the truth.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Logic
  • Skepticism
  • Defiance
  • Reasoning
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی،1376.
  2. نهج البلاغة؛ تصحیح صبحی صالح، قم: هجرت، 1414 ق.
    1. آلوسى، محمود بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی؛ ‏ بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1415 ق.
    2. آیزلی، لورن؛ قرن داروین(اکتشافات عصر داروین)؛ ترجمه: محمود بهزاد، بی‌جا، بی­نا، بی‌تا.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، به کوشش: جمال­الدین میردامادی، بیروت: دارالفکر، 1414 ق.
    4. بهمنی، سعید؛ منطق پاسخ‌دهی قرآن؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1394 ش.
    5. بهمنی، فرانک؛ «بررسی مبانی و پیامدهای کلامی انسان‌شناسی داروینی و نقد آن بر اساس حکمت صدرایی»، پایان­نامه دکتری، رشته فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، 1395 ش.
    6. حسینی علی‌آباد، سیدروح الله و مهدی ابوطالبی؛ «نگاه قرآنی به شایعه و شبهه، دو روش نفوذ فرهنگی دشمن از طریق رسانه»؛ مجله معرفت، شماره چهارم، صص59-68، 1397 ش.
    7. حسینی طهرانی، سید محمدحسین؛ معادشناسی؛ تهران: انتشارات حکمت، 1407 ق.
    8. خسروپناه، عبدالحسبن؛ کلام جدید با رویکرد اسلامی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1388 ش.
    9. جمالی­نسب، علیرضا و محمد محمدرضایی؛ براهین اثبات وجود خدا در فلسفه غرب؛ قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، 1371 ش.
    10. جوادی آملی، عبدالله؛ تبیین براهین اثبات خدا؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1394 ش.
    11. دادجو، ابراهیم؛ «دستگاه منطقی قرآن در افق منطق صوری»؛ فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آیینه معرفت، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، صص1-24، 1392 ش.
    12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ قرآن؛ بیروت: دارالقلم، 1412 ق.
    13. صدرالدین شیرازی(ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة؛ چ 3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
    14. صفایى حائرى، على؛ تطهیر با جارى قرآن؛ چ 3، قم: لیلة القدر، 1381 ش.
    15. طباطبائی، محمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ چ 5، ترجمه: محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
    16. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏؛ چ 3، تهران: ‏ناصر خسرو، 1372 ش.
    17. کتاب مقدس.
    18. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ چ8، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای، تهران: اسوه، 1385 ش.
    19. مأمورزاده، فریحه؛ «زبان قرآن از نگاه شهید مطهری»؛ مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره 26، صص 107-128، تابستان 1392 ش.
    20. مظفر، محمدرضا؛ المنطق المظفر؛ چ 8، قم: مهدیه، 1408 ق.
    21. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371 ش.
    22. _____________؛ اخلاق در قرآن؛ قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع)، 1377 ش.
    23. مقاتل بن سلیمان؛ ‏تفسیر مقاتل بن سلیمان‏؛ به کوشش: عبدالله محمود شحاته، بیروت: ‏ دار إحیاء التراث العربی، 1423 ق.
    24. میبدى، احمد بن محمد؛ کشف الأسرار و عدة الأبرار؛ چ5، تهران: امیر کبیر، 1371 ش.
    25. هاوکینگ، استیون؛ تاریخچه زمان؛ چ3، ترجمه: کورش زعیم، تهران: انتشارات فراروی، 1390 ش.
    26. Loren Eiseley; Darwins Century; New York: Published by Douleday, Inc,1958.