مؤلفه‌های معنایی واژه "سعی" در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکتری دانشگاه قم، گروه علوم قران و حدیث، دانشکده الهیات، قم، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

از دیدگاه قرآن کریم، سعی انسان نزد خداوند، از ارزش خاصی برخوردار است. با این وجود پژوهشگران کمتر به این واژه پرداخته‌اند. جستار پیش‌رو با هدف واکاوی مؤلفه‌ها و شبکه معنایی واژه «سعی» در قرآن، از علم معناشناسی استفاده برده است. بدین منظور با استفاده از همنشین‌های این واژه، به شناسائی مؤلفه‌های بنیادین و شبکه معنایی این کلمه با روش معناشناسی و تحلیل آیات مرتبط پرداخته شده است. معنا‌شناسی کمک خواهد کرد که معنایی بر اساس قرآن از واژه دریافت شود که سبب فهم بهتر، دقیق‌تر و عمیق‌تر از آیات خواهد شد و به ترجمه‌های قرآن کریم و تفاسیر کمک شایانی کند. یافته‌ها حاکی از آن است که «سعی» دارای معنی واحد با مؤلفه‌های «زنده بودن، به‌کارگیری توان و نیرو، حرکت، در مورد انسان جهت، و فراوانی به تناسب هدف و اقتضائات موضوع» است. همچنین دریک طبقه‌بندی، سعی در قرآن، به انسان و غیر انسان نسبت داده شده است. سعی برای غیر انسان، همراه با حرکت و جنبش و جلوه‌ای از حیات برای این موجودات است. سعی در کتاب خدا، به خداوند نسبت داده نشده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The semantic features of the word sa’y in the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • zahra goldani
  • aliahmad naseh
PhD student of Qur’anic sciences and Hadith, College of Theology, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

From the viewpoint of the Qur’an, man’s sa’y, or attempt, is of great importance to God, but the use of the word sa’y has not been paid due attention in research. The present study seeks to identify the semantic features and relationships of that word through the words that are collocated to it and thus analyze the meaning of the verses in which it appears. Semantic rules help to extract the intended meanings of words which, in turn, ensure the deep and accurate translation, interpretation and understanding of Qur’anic verses. As the results of the study show, the term sa’y has one denotation, but it is composed of some semantic features including being alive, use of power, movement, aim (in the case of human subjects), and intensity based on the aim and necessity. It has emerged that the Qur’an makes use of the word sa’y for both human and nonhuman beings but never for God. In nonhumans, the practice of sa’y involves movement and dynamism and is considered as a manifestation of life.              

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sa’y
  • Holy Qur’an
  • Lexical features
  • Semantics
  • Collocation
  • Semantic features
  • - قرآن کریم؛ ترجمه: موسوی همدانی، محمدباقر قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.

    - نهج البلاغه؛ تدوین شریف­ رضی، محمد بن حسین، ترجمه: دشتی، محمد، قم: نشر مشهور، 1379ش.

    • آلوسی، محمود بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
    • ابن ابی حاتم، عبدالرحمان؛ تفسیر القرآن العظیم؛ ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز، 1419 ق.
    • ابن‌منظور، محمد؛ لسان ‌العرب؛ بیروت: دارصادر، 1414 ق.
    • ابن سیده، علی ابن اسماعیل؛ المحکم و المحیط الاعظم؛ بیروت: دارلکتب العلمیه، 1412 ق.
    • اکبری­راد، طیبه؛ معناشناسی عمل صالح و حوزه‌های معنایی مرتبط با آن در قرآن کریم؛ تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران، 1395 ش.
    • امینی، فریده؛ معناشناسی «امام» در قرآن کریم؛ تهران: دانشگاه الزهرا(ع)، 1392 ش.
    • ایزوتسو، توشیهیکو؛ خدا و انسان در قرآن؛ ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار. 1388 ق.
    • پالمر، فرانک رابرت؛ نگاهی تازه به معناشناسی؛ ترجمه کوروش صفوی، تهران: نشر مرکز، 1366 ش.
    • جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا، 1372 ش.
    • حسینی همدانی، محمد؛ انوار درخشان در تفسیر قرآن؛ ایران: انتشارات لطفی، 1404 ق.
    • خوانین­زاده، محمدعلی؛ معناشناسی اسماءالحسنی در قرآن کریم؛ تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1390 ش.
    • درویش، محیی‌الدین؛ اعراب القرآن الکریم و بیانه؛ حمص: الارشاد، 1415 ق.
    • راستگو، کبری، و فرضی شوب، فرشته؛ «بررسی هم معنایی در گفتمان قرآن بر پایه تحلیل مؤلفه­ای»؛ فصلنامه پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 16، 1396 ش.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ بیروت: دارالشامیة، 1412 ق.
    • زبیدی، مرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ بیروت: دارالفکر، 1414 ق.
    • زجاج بغدادی، ابواسحاق ابراهیم بن سری؛ اعراب القرآن و معانیه؛ قم: دارالتفسیر، 1416 ق.
    • سلیمانی، حدیثه؛ «وجوه معنایی سعی در قرآن»؛ چهارمین همایش ملی قرآن کریم، تبریز: دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، 1390 ش.
    • صفوی، کوروش؛ درآمدی بر معناشناسی؛ تهران: نشر سوره مهر، 1378 ش.
    • __________؛ فرهنگ توصیفی معناشناسی (نسخه دوم)؛ تهران: فرهنگ معاصر، 1384 ش.
    • طباطبایی، سید محمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
    • طبرسی، فضل‌ بن حسین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش.
    • طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ تهران: مکتبة المرتضویة، 1375 ش.
    • طیب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: اسلام، 1369 ش.
    • عبد الباقی، محمد فؤاد؛ المعجم المفهرس لالفاظ القرآن؛ مصر: دارالکتب المصریة، 1364 ق.
    • فخر رازی، محمد بن عمر. التفسیر الکبیر؛ بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1420 ق.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین ؛ قم: انتشارات هجرت، 1490 ق.
    • قرائتی، محسن؛ تفسیر نور ؛ تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1388 ش.
    • قرشی بنابی، علی‌اکبر؛ تفسیر احسن الحدیث؛ تهران: مرکز چاپ و نشر ایران، 1372 ش.
    • _____________؛ قاموس قرآن؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1371 ش.
    • قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی ؛ قم: دارالکتاب، 1363 ش.
    • لاینز، جان؛ درآمدی بر معنا‌شناسی زبان؛ ترجمه کوروش صفوی، تهران: نشر علمی، 1391 ش.
    • لسانی فشارکی، محمدعلی؛ اکبری­راد، طیبه؛ «کاربردهای معناشناسی در قرآن کریم»؛ صحیفه مبین، ش39، 1385 ش.
    • مصطفوی، حسن؛ تفسیر روشن؛ تهران: مرکز نشر کتاب، 1380 ش.
    • ___________؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ تهران: وزارت ارشاد، 1416 ق.
    • مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1371 ش.
    • نکونام، جعفر؛ درآمدی بر معناشناسی قرآن؛ قم:انتشارات نینوا، 1390 ش