عرضه قرآن توسط پیامبر(ص) و جبرئیل و جایگاه آن در مطالعات قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد. ایران

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات. دانشگاه فردوسی مشهد. ایران

3 استاد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات. دانشگاه فردوسی مشهد. ایران

چکیده

در منابع روایی اهل سنت، گزارش­هایی وجود دارد که نشان می­دهد همه ساله پیامبر اکرم(ص) آن بخش از آیاتی که بر ایشان نازل شده بود را بر جبرئیل عرضه می­کردند. در برخی دیگر از گزارش­ها این جبرئیل بود که هر سال آیات نازله از قبل را برای پیامبر(ص) قرائت می­کرد. موضوع «عرضه» قرآن توسط جبرئیل بر پیامبر(ص) و یا بالعکس، به خصوص در منابع اهل سنت ارتباط عمیقی با برخی از مباحث علوم قرآنی از جمله: قرائات، نسخ­التلاوة، جمع قرآن توسط عثمان و... پیدا کرده و حتی برخی فضیلت­ها به برخی از افراد نسبت داده شده است. پیوند بحث عرضه با این مباحث، ضرورت بررسی آن را دو چندان می­کند؛ اعتماد یا عدم اعتماد به این گزارش­ها می­تواند در نوع نگاه ما به برخی از مباحث یادشده تأثیرگذار باشد و سرنوشت برخی از مسائل را بهتر روشن کند. نوشتار حاضر، کوششی تحلیلی-انتقادی در نقد و بررسی مسأله عرضه، جایگاه و تأثیر آن در حوزه برخی از مسائل علوم قرآنی است. نتایج نشان می­دهد این مسأله، جایگاه خاصی در میان شیعه ندارد. روایت عرضه به دلیل ضعف سندی و اشکال در برخی از طرق نقل، قابل نقد بوده و بر فرض اعتماد به صدور آن، برداشت­های صورت گرفته و بعضی از مسائل گره­خورده با آن، درست به نظر نمی­رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Quran presentstion by prophet and Gabriel and its position in Quranic studies

نویسندگان [English]

  • Hossein Barati 1
  • Soheyla Pirouzfar 2
  • Mortaza Irvani Najafi 3
1 Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology. Mashhad Ferdowsi University
3 Professor of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology. Mashhad Ferdowsi University
چکیده [English]

There are reports in sunni narrative sources which show the prophet would present revealed verses to Gabriel . in other reports it was Gabriel who would recite the verses to the prophet before these verses would be revealed to him. in sunni sources the subject of presentation of Quran to the prophet by Gabriel or vice versa has found deep relation in some of quranic arguments such as : reciting , versions of reciting , collection of Quran by osman , and some people gaining credit via this.
Associating " presentation issue " with these arguments shows the importance of examining the matter. whether one trusts or not can influence our views regarding these subjects and we can shed some light on them. this written piece is an analytical critical attempt to examine the problem of presentation , its position and effects on some Quranic issues.
the results show presentation has no place in shia groups and it is open to criticism due to weak narration documents and errors in citations. even if one trusts its issue , interpretations which occur differently and involve other matters make credibility hard and weak.

کلیدواژه‌ها [English]

  • presentation
  • reciting
  • Gabriel
  • recent presentation
  • recitings
  • reciting versions
  1. -قرآن­ کریم

    - نهج­البلاغه؛ سید رضی، محمد بن حسین‏؛ به کوشش صبحی صالح، قم: هجرت، 1414ق.

    1. آرتور جفری؛ مقدمتان فی علوم القرآن؛ به کوشش صاوی، قاهره: دار الصاوی، 1392ق.
    2. ابن بابویه، صدوق؛ الامالی؛ چ 6، تهران: انتشارات کتابچی، 1376ش.
    3. ابن تیمیه، الحرانی؛ مجموع الفتاوی؛ عربستان سعودی: مجمع الملک فهد، 1416ق.
    4. ابن عاشور، محمد الطاهر؛ النظر الفسیح عند مضائق الأنظار فی الجامع الصحیح؛ دار سحنون: دارالسلام، 1428ق.
    5. ابن الجزری، محمد بن محمد؛ النشر فی القرائات العشر؛ به کوشش الضباع، المطبعة التجاریة الکبرى، بی­تا.
    6. ابن سعد، ابوعبدالله؛ الطبقات الکبری؛ به کوشش احسان عباس، بیروت: دار صادر، 1986ق.
    7. ابن شهر آشوب مازندرانى؛ محمد بن على‏، مناقب آل ابی طالب(ع)؛ قم: نشر علّامة، 1379ش.
    8. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر؛ فضائل القرآن، مکتبة ابن تیمیه، 1416ق.
    9. ابن ماجه قزوینی، ابوعبدالله؛ سنن؛ به کوشش شعیب الأرنؤوط، دارالرسالة العالمیة، 1430ق.
    10. ابن مجاهد، ابوبکر؛ السبعه فی القرائات؛ به کوشش شوقی ضیف، چ2، قاهره: دارالمعارف، 1400ق.
    11. ابوداود سجستانی، السنن، به کوشش محمد محیی الدین عبد الحمید، دار الفکر، بی­تا.
    12. احمد بن حنبل، المسند؛ به کوشش شعیب الأرنؤوط، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
    13. بخاری، محمدبن اسماعیل؛ صحیح البخاری؛ بیروت: دار ابن کثیر، 1423ق.
    14. بغوی، فراء؛ شرح­السنه؛ تحقیق شعیب الأرنؤوط، بیروت: المکتب الاسلامی، 1403ق.
    15. بلاغی، محمد جواد؛ آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن؛ قم: بنیاد بعثت، 1420ق.
    16. تفرشی، مصطفی­بن­حسین؛ نقدالرجال؛ قم: مؤسسة آل­البیت(ع) لاحیاء التراث‏؛ 1377ش.
    17. الجرمی، ابراهیم محمد؛ معجم علوم القرآن؛ دمشق: دارالقلم، 1422ق.
    18. خویی، سید ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیرالقرآن؛ قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئى‏، بی­تا.
    19. _____________؛ معجم رجال الحدیث؛ بی­نا، بی­جا: 1413ق.
    20. دانی، ابوعمرو؛ جامع البیان فی القراءات السبع؛ الإمارات: جامعة الشارقة، 1428ق.
    21. دوسری، ابراهیم­بن سعید؛ مختصر ­العبارات لمعجم مصطلحات ­القراءات؛ ریاض: دارالحضارة للنشر، 1429ق.
    22. دینوری، ابن­قتیبه؛ تأویل مشکل القرآن؛ به کوشش ابراهیم شمس الدین، بی­نا، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی­تا.
    23. ذهبی، شمس الدین؛ میزان الاعتدال؛ بیروت: دار المعرفة، 1382ق.
    24. راغب اصفهانى، حسین بن محمد؛ مفردات ­ألفاظ ­القرآن‏؛ بیروت‏: دار­القلم‏، 1412ق.
    25. رجبی، محسن؛ آیین قرائت و کتابت قرآن کریم در سیره نبوی؛ قم: بوستان کتاب، 1389ش.
    26. زرقانی، محمدعبدالعزیز؛ مناهل العرفان؛ بی­نا؛ دار احیاء التراث العربى‏، بی­جا: بی­تا.
    27. زرکشی، محمدبن عبدالله؛ البرهان فی علوم القرآن‏؛ بیروت: دارالمعرفة، 1410ق.
    28. السدعی الوصابی، أبو عمرو، تحفة اللبیب بمن تکلم فیهم الحافظ ابن حجر من الرواة فی غیر «التقریب»، مصر،مکتبة ابن عباس، 1431ق.
    29. سید مرتضی، علم­ الهدی؛ امالی؛ قاهره: دارالفکر العربی‏، 1998م.
    30. سیوطی، جلال­الدین؛ الإتقان؛ چ دوم، بیروت: دار الکتاب العربى‏، 1421ق.
    31. ___________ ؛ معترک الاقران فی اعجاز القرآن؛ بی­نا، دارالفکر العربی، بی­جا، بی­تا.
    32. شوشتری، محمدتقی؛ قاموس الرجال؛ تهران: نشر کتاب، 1379ش.
    33. صابرحسن، محمد ابوسلیمان‏؛ أضواء البیان فی تاریخ القرآن؛ ریاض: دار عالم الکتب‏، 1420ق.
    34. ضیاء المقدسی، ابوعبدالله؛ الأحادیث المختارة؛ به کوشش ابن دهیش، چ­3، لبنان: دار خضر، 1420ق.
    35. طباطبایى، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن الکریم؛ چ14، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
    36. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
    37. طبری، محمدبن جریر؛ المسترشد فی الامامة؛ قم: 1415ق.
    38. طوسى، محمد بن الحسن‏؛ الأمالی‏؛ قم: دار الثقافة، 1414ق.
    39. _______________؛ التبیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربى، بی­تا.
    40. _______________؛ العُدة فی أصول الفقه؛ قم: علاقبندیان، 1417ق.
    41. طیّار، محمدبن­سلیمان؛ شرح مقدمه التسهیل لعلوم التنزیل؛ دار ابن­جوزی، 1431ق.
    42. طیالسی، ابوداود؛ مسند الطیالسی؛ به کوشش الترکی، هجر للطباعة والنشر، 1419ق.
    43. عاملی، جعفر مرتضی؛حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم؛ ترجمه حسن اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1377ش.
    44. عاملی، سید شرف­الدین؛ الفصول المهمة؛ نجف‏: دارالنعمان، بی­تا.
    45. عسقلانی، ابن حجر؛ فتح الباری؛ بیروت: دارالمعرفة، 1379.
    46. عسقلانی، ابن حجر؛ تقریب التهذیب؛ به کوشش محمد عوامة، سوریا: دار­الرشید، 1406ق.
    47. عقیلی، ابوجعفر؛ الضعفاء؛ به کوشش قلعجی، بیروت: دارالمکتبة العلمیة، 1404ق.
    48. علیاری، علی­بن­عبدالله؛ بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال‏؛ چ2، تهران: بنیاد کوشانپور، 1412ق.
    49. فضلی، عبدالهادی؛ القرائات­القرآنیه؛ ترجمه محمدباقرحجتی، سازمان حج و اوقاف، بی­جا، بی­تا.
    50. فیومى، احمد بن محمد مقری؛ المصباح­المنیر فى غریب الشرح الکبیر‏؛ چ2، قم: موسسه دارالهجرة، 1414ق.
    51. کلاباذی، ابونصر؛ رجال صحیح البخاری؛ به کوشش عبدالله اللیثی، بیروت: دارالمعرفة، 1407ق.
    52. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
    53. کورانی عاملی، شیخ علی؛ تدوین القرآن؛ تهران: دارالقرآن الکریم، 1418ق.
    54. مامقانی، عبدالله؛ تنقیح المقال فی علم الرجال؛ بی­جا، بی­تا.
    55. مجلسی، محمد باقر؛ بحارالأنوار؛ بیروت‏: انتشارات دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
    56. محقق حلى، جعفر بن حسن‏؛ معارج الاصول؛ قم: مؤسسه آل­البیت(ع)، 1403ق.
    57. محمد حبش؛ القراءات المتواتره و اثرها فی الرسم؛ دمشق: دارالفکر، 1419ق.
    58. محمد شرعی، ابوزید؛جمع القرآن فی مراحله التاریخیة من العصر النبوی الی عصر الحدیث؛ بحث تکمیلی للحصول على درجة الماجستیر فی التفسیر و علوم القرآن، جامعة الکویت، 1419ق.
    59. محمد­الصلابی، علی محمد؛ تیسیر الکریم المنان فی سیرة عثمان بن عفان؛ مصر: دار التوزیع و النشر، 1423ق.
    60. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏؛ چ3، بیروت‏: نشر آثار علامه مصطفوی‏، 1430ق.
    61. مظفر نجفى، محمد­حسن‏؛ دلائل الصدق لنهج­الحق؛ قم: مؤسسة آل­البیت(ع)‏، 1422 ه ق.
    62. معرفت، محمدهادی؛ التفسیر و المفسّرون فی ثوبه الغشیب؛ الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‏، 1418ق.
    63. ____________؛ علوم قرآنی؛ چ 6، قم: انتشارات سمت، 1390ش.
    64. مغلطای، علاء الدین؛ اکمال تهذیب الکمال فی أسماء الرجال؛ قاهره: الفاروق الحدیثة، 1422ق.
    65. مفید، محمدبن محمد؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ به کوشش مؤسسة آل­البیت(ع)‏، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
    66. ­­­­­­­­­­­­­­­______________؛ اوائل المقالات؛ به کوشش انصاری زنجانی، قم: دارالمفید، 1413ق.
    67. مقدسی، ابی­شامه؛ المرشد الوجیز إلى علوم تتعلق بالکتاب العزیز؛ بیروت: دار صدر، 1395ق.
    68. ملاحویش، آل غازی؛ بیان المعانی؛ دمشق: مطبعة الترقی، 1382ق.
    69. نسائی، ابوعبدالرحمن، السنن، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
    70. نکونام، جعفر؛ پژوهشى در مصحف امام على(ع)؛ رشت: انتشارات مبین، 1382ق.