بومی‌سازی مبانی نظری تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف برای تحلیل متون حدیثی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

3 استادیار دانشگاه قم

4 استاد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف روشی برای شفاف‌سازیِ ایدئولوژیِ گفتمانِ قدرت، در امور سیاسی ـ اجتماعی است و با استفاده از ابزارهای زبان‌شناسی و توصیفی می‌تواند در بسیاری از علوم از جمله دانش‌های حدیثی کارآمد باشد. از آنجا که نیازها و راهکارها در علوم گوناگون متفاوت است، بومی‌سازی برخی مبانی تحلیل انتقادی گفتمان که اثر مستقیمی بر ابزارهای تحلیل دارد، الزامی می‌نماید. برای نمونه، از آنجا که تحلیل‌ گفتمان برای مسائل روز طراحی شده است، تحلیل‌گر از گفتمان موجود جامعه در زمان خویش آگاه است و نیازی به کشف آن نخواهد داشت. امکانی که در بادی امر برای پژوهش‌گر متون حدیثی به سبب قرن‌ها فاصله، میسر نخواهد بود. بنابراین پژوهش حاضر با گزینش روش‌هایی چون شناسایی دال مرکزی، استخراج پیش‌انگاره، مطالعه همزمانی ‌پویا، کشف همنشین و جانشین‌ها و اطلاع‌ کهنه و نو، راهکارهایی برای شناسایی گفتمان ارائه کرده است و همزمان به بررسی امکان بهره‌گیری از مواردی چون زبان گفتاری، مفهوم انتقادی و مطالعات تاریخی در تحلیل متون حدیثی می‌پردازد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Adaptation of the Theoretical Foundations of Critical Discourse Analysis of Fairclough for the Analysis of Hadith Texts

نویسندگان [English]

  • fateme alboghobeysh 1
  • hamidreza basiri 2
  • mohamdkazem rahmansetayesh 3
  • mohamdhosein bayat 4
1 Allameh Tabataba'i University
2 Department of Quran and Hadith Sciences, Allameh Tabataba'i University
3 University of Qom
4 Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Critical analysis of discourse is a method of clarifying the ideology of power discourse in political-social affairs And it has many linguistic and descriptive tools Which can be useful in many sciences including ahadith like translating and recognizing unfamiliar and dark terms. But because the needs and methods vary in different sciences, It is therefore necessary to identify, localize, or remove some of the foundations that affect the analysis tools. One of these basics is “order of discourse” That relates to the topics of the day and the analyst is familiar with the discourse. And this feature does not exist in the hadith texts for the scholar. Therefore, by choosing the method Identification nodel paint and find a presupposition and dynamic synehronic study and find a paradigmatic axis and syntagmatic axis and find a old information and new information…. this research has proposed methods for discourse recognition. And at the same time correcting or removing issues related to this basis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fairclough
  • discourse order
  • discourse recognition
  • dynamic synchrony
  • Hadiths

مراجع

  1. آقاگل‌زاده، فردوس؛ تحلیل گفتمان انتقادی؛ تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان، 1385ش.
  2. ___________؛ تحلیل گفتمان انتقادی: تکوین تحلیل گفتمان در زبان شناسی؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1390ش.
  3. بشیر، حسن؛ کاربرد تحلیل گفتمان در منابع دینی؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1395ش.
  4. _________؛ تحلیل گفتمان دینی (مبانی نظری)؛ قم: نشر لوگوس، 1397ش.
  5. برقى، احمد بن محمد؛ المحاسن؛ به کوشش جلال الدین محدث، چ2، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
  6. پاکتچی، احمد؛ روش شناسی تاریخ؛ به کوشش صالح زارعی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1392ش.
  7. _________؛ «درس گفتار کاربرد تحلیل گفتمان در مطالعات قرآن و حدیث»؛ تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1393ش.
  8. _________؛ فقه الحدیث؛ مباحث نقل به معنا؛ تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1394ش.
  9. پالتریج، برایان؛ درآمدی بر تحلیل گفتمان؛ ترجمه طاهره همتی، تهران: نشرنویسه پارسی، 1395ش.
  10. پورابراهیم، شیرین، آقاگل‌زاده، فردوس؛ «بررسی ساختار روایی داستان حضرت موسی(ع) در سوره اعراف»، پژوهش ادبی-قرآنی، ش2، 1394ش.
  11. ثقفی، ابراهیم بن محمد؛ الغارات؛ عبدالزهرا حسینی، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1410ق.
  12. حمیدی فشکی فراهانی، سمیه؛ «تحلیل گفتمان سحنان امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا»؛ کارشناسی ارشد، زبان و ادبیات عرب، دانشگاه سمنان، 1392ش.
  13. خلجی، عباس؛ «ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی(از سال 1376-84)»؛رساله دکتری، به راهنمایی داوود فیرحی، دانشکده علوم ‌سیاسی دانشگاه ‌تهران، 1386ش.
  14. دبیرمقدم، محمد؛ زبان‌شناسی نظری، پیدایش و تکوین دستور‌ زایشی(ویرایش دوم)؛ تهران: سمت، 1383ش.
  15. ___________؛ «پیرامون «را» در زبان‌فارسی»، مجله زبان‌شناسی، ش1، 1369ش.
  16. دهقانی فارسانی، یونس؛ «نقش گفتمان در فهم روایات افضل الاعمال انتظار الفرج»؛ رساله دکتری به راهنمایی سید کاظم طباطبائی‌پور، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی، 1394ش.
  17. ربانی‌خوراسگانی، علی؛ خوش‌آمدی، مرتضی؛ «بررسی تطبیقی رویکردهای انتقادی به تحلیل‌گفتمان»، روش شناسی علوم‌انسانی، ش 68، 1390ش.
  18. زربان، نجمه؛ «بررسی فضاهای ذهنی در زبان فارسی»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی کوروش صفوی، دانشکده‌ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه‌طباطبایی، 1388ش.
  19. سلمان‌نژاد، مرتضی، «معناشناسی تدبر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه شناسی و تاریخ انگاره»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی احمد پاکتچی، علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق(ع)، 1392ش.
  20. سلطانی، علی اصغر؛ «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»؛ علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، ش28، 1383ش.
  21. شیرزاد، محمد‌حسن؛ «مفهوم ربا در قرآن‌کریم مبتنی بر روش‌های معناشناسی ساخت‌گرا و نقش‌گرا»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی احمد پاکتچی، علوم قرآن و حدیث، دانشکده‌الهیات، معارف‌اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام ‌صادق(ع)، 1393ش.
  22. شریعتی، زینب؛ «بررسی رباعیات خیام براساس نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی علی ایزانلو، زبان شناسی همگانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1394ش.
  23. صفوی، کوروش؛ معنی‌شناسی‌ کاربردی؛ تهران: انتشارات ‌همشهری، 1382ش.
  24. ضیاء حسینی، محمد؛ سخن‌کاوی (گفتمان‌شناسی انتقادی؛ تجزیه و تحلیل کلام)؛ تهران: رهنما، 1391 ش.
  25. فرکلاف، نورمن؛ تحلیل انتقادی گفتمان؛ ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1379ش.
  26. قجری،حسینعلی؛ نظری، جواد؛ کاربرد تحلیل‌گفتمان در تحقیقات اجتماعی؛ تهران: جامعه‌شناسان، 1392ش.
  27. قربانی، زین العابدین؛ اسلام و حقوق بشر؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ2، 1366ش.
  28. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ به کوشش طیب موسوی جزائری، چ3، قم: دارالکتاب، 1404ق.
  29. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  30. مسعودی، عبدالهادی؛ آسیب شناخت حدیث؛ قم: دانشکده علوم حدیث، چ2، 1390ش.
  31. _____________؛ روش فهم حدیث؛ تهران: سمت، 1395ش.
  32. مشکوة الدینی، مهدی؛ سیر زبانشناسی؛ مشهد: دانشگاه ‌فردوسی، 1376ش.
  33. مک‌دانل، دایان؛ مقدمه‌ای به نظریه‌های گفتمان؛ ترجمه حسین‌علی نوذری، تهران: فرهنگ‌گفتمان، 1380ش.
  34. میرفخرایی، تژا؛ فرآیند تحلیل ‌گفتمان؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، 1383ش.
  35. نصراوی، محمد؛ «بازسازی گفتمان پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی احمد پاکتچی، زبان شناسی همگانی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبائی، 1394ش.
  36. نصیری پور، الهام؛ ارزیابی الگوی تحلیل میشل فوکو در مطالعات دینی؛ قم: بوستان کتاب، 1390ش.
  37. یارمحمدی، لطف‌الله؛ گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی؛ تهران: هرمس، 1383ش.
  38. ______________؛ ارتباطات از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی؛ تهران: هرمس، 1391ش.
  39. یورگنسن، ماریان، فیلیپس، لوئیز؛ نظریه و روش در تحلیل‌گفتمان؛ ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی، 1389ش.
  40. Fairclough, N; Language and power; London, Langman, 1989.
  41. Fairclough, N; Critical discourse analysis: The critical study of language; London & New York: Longman, 1995.
  42. Fauconnier, G; Aspects of Meaning Construction in Natural Language; Cambridge: Cambridge University press, 1994.
  43. Fauconnier, G; Mappingin Thoughtand Language, Cambridge: Cambridge University press, 2005.
  44. Halliday, M.A.K; An introduction to functional grammar; (2nd ed.), New York: Edward Arnold, 1994.
  45. saeed,J.I.;Semantics; Oxford: Blackwell, 1999.
  46. Widdowson, H, G; Exphlorations in Applied Linguistics, Oxford: Oxford University Press ,1979.
دو فصلنامه کتاب قیم
دوره 11، شماره 25
مهر 1400
صفحه 167-191

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 12 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 03 آبان 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار