تحلیل تطبیقی دیدگاه آیت‌الله‌ معرفت و آیت‌الله میلانی در باب صحابه و حجیت قول آنان در تفسیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، دانشگاه ایلام

چکیده

یکی از منابع مورد استفاده در تفسیر، روایات تفسیری است. از جمله این روایات، روایات تفسیریِ صحابه پیامبر اکرم (ص) است. آنچه که در خصوص قول صحابه، محل بحث و اختلاف نظر علماء است، حجیت و یا عدم آن، در تفسیر می­باشد. از جمله علمای معاصر شیعه که در این خصوص نظرات متفاوتی ارائه داده­اند، حضرات آیات محمدهادی معرفت و سیدعلی حسینی­میلانی می­باشند. این پژوهش بر آن است تا با بهره­گیری از شیوه توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه و دلایل این دو اندیشمند گرانقدر را در باب اعتبار و حجیت قول صحابه در فهم و تفسیر آیات قرآن کریم، تطبیق داده و وجوه افتراق و اتفاق این دو دیدگاه را تبیین و تحلیل نماید. بررسی دیدگاه این دو اندیشمند نشان می­دهد که اختلاف نظر آیت­الله میلانی با آیت­الله معرفت به دلیل اختلاف برداشت در تعاریف و مصادیق صحابه بوده و با تحلیل دقیق دیدگاه معرفت، به دیدگاه یکسانی از آن دو در این زمینه می­رسیم. به این معنا که بر طبق دیدگاه آیت­الله معرفت، ضمن قائل شدن به تفصیل در بین صحابه از یک سو و سخنان نقل شده از ایشان از سوی دیگر، می­توان در مواردی به حجیت قول صحابه و در مواردی نیز، به عدم حجیت قول آنان قائل شد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The opinions of Ayatollahs Ma’refat and Milani about the prophet’s companions and the validity of their interpretation of the Qur’an: A comparative study

نویسندگان [English]

  • mohsen hasanvandi 1
  • mahdi akbarnezhad 2
1 PhD student in the science of Qur’an and Hadith, Ilam University
2 Professor in the science of Qur’an and Hadith, Ilam University
چکیده [English]

One of the sources used to interpret the Qur’an is the set of Hadiths left behind from the prophet’s companions. The validity of such Hadiths about interpretation has been a matter of debate among Shia scholars. Ayatollahs Mohammad Hadi Ma’refat and Seyed Ali Hosseini Milani are the two contemporary scholars who have put forth contrasting opinions in this regard. Through a descriptive-analytical method, this research aims to compare the viewpoints of these two eminent scholars by identifying and analyzing the corresponding similarities and differences. As the results of the study show, the difference between their opinions stems from their difference in defining the term ‘companion’ and identifying its instances. A thorough analysis of the two viewpoints brings one to a unified position versus the subject. According to Ayatollah Ma’refat, the prophet’s companions should be viewed split in this case; considering the nature of the points they have quoted from the prophet, some Hadiths are valid but some cannot be taken authentic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophet’s companions
  • Veracity of the companions
  • Interpretive Hadiths
  • Ayatollah Ma’refat
  • Ayatollah Milani
ـ  قرآن کریم.
1. ابن اثیر، علی بن محمد؛ أسد الغابة فی معرفة الصحابة؛ بیروت: دارالفکر، 1409ق.
2. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی؛ تلقیح فهوم اهل الأثر فی عیون التاریخ و السیر؛ بیروت: شرکة دار الارقم، 1418ق.
3. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی؛ الإصابه فی­تمییز الصحابة؛ تحقیق: علی محمد معوض، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق.
4. ابن درید، محمد بن حسن؛ جمهرة اللغة؛ بیروت: دارالعلم للملایین، 1407ق.
5. ابن عباد، صاحب اسماعیل؛ المحیط فی­اللغة؛ تحقیق: محمدحسن آل یاسین، بیروت: عالم الکتب، 1414ق.
6. ابن قیم­ جوزیه، محمد بن­ ابی­بکر الدمشقی؛ اعلام ­الموقعین عن ­رب ­العالمین؛ بیروت: دارالجلیل. 1973م.
7. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1414ق.
8. اخوان­صراف، زهرا؛ «تحلیل دیدگاه­ها ومبانی آیت­الله معرفت در کاربرد، دامنه و اعتبارسنجی روایات تفسیری»؛ علوم­حدیث، ش89، 1397ش.
9. امین، محسن؛ اعیان الشیعة؛ تحقیق حسن امین، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1403ق.
10. حسینی ­میلانی، علی؛ حقیقت صحابه: پژوهشی در واژه صحابه و بررسی و نقد حدیث اصحابی کالنجوم؛ قم: مرکز حقایق­اسلامی، 1389ش.
11. ــــــــــــــــــــ؛ عدالت صحابه: بررسی و نقد؛ قم: مرکز حقایق اسلامی، 1393ش.
12. حکیم­زاده، فاطمه؛ معارف، مجید؛ «اعتبارسنجی روایات تفسیری از دیدگاه‌ آیت­الله معرفت با رویکرد ارزیابی روایات التفسیر­الاثری الجامع»؛ کتاب و سنت، ش2، 1393ش.
13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ بیروت: دارالعلم، 1412ق
14. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛«اعتبارسنجی روایات تفسیری با تأکید بر دیدگاه آیت­الله معرفت»؛ حدیث­پژوهی، ش8، 1391ش.
15. سبحانی تبریزی، جعفر؛ گزیده سیمای عقاید شیعه؛ مترجم: جواد محدثی، قم: مشعر، 1387ش.
16. شهید ثانی، زین الدین بن علی؛ البدایة فی علم الدرایة؛ تحقیق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: محلاتی، 1421ق.
17. طریحی، فخرالدین؛ مجمع­البحرین؛ تهران: کتاب ­فروشی مرتضوی، 1375ش.
18. علیانسب، ضیاءالدین؛ صحابه در قرآن؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1385ش.
19. غفاری، علی­اکبر؛ تلخیص مقباس الهدایة؛ تهران: جامعة الامام ­الصادق(ع)، 1369ش.
20. فراهیدی، ابو عبدالرحمن خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: دارالهجرة، 1409ق.
21. قرطبی، محمد بن ­احمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ بیروت: دارالفکر، 1415ق.
22. محمدی فرد، علیرضا؛ «مقایسه ارزش تفسیری اخبار صحابه و تابعان و روایات اهل بیت(علیهم­السّلام) در التفسیر الاثری الجامع»؛ پژوهشهای قرآنی، ش2، 1396ش.
23. مصطفوی، حسن؛ التحقیق ­فی­ کلمات ­القرآن ­الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
24. معرفت، محمدهادی؛ التمهید فی علوم القرآن؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1415ق.
25. ــــــــــــــــــــــ؛ تفسیر اثری جامع، ترجمه: جواد ایروانی، قم: التمهید، 1390ش.
26. ــــــــــــــــــــــ­؛ تفسیر الأثری الجامع؛ قم: التمهید، 1387ش.
27. ــــــــــــــــــــــ؛ تفسیر و مفسران؛ قم: التمهید، 1379ش.
28. ــــــــــــــــــــــ­؛ صحابه از منظر اهل­ بیت (علیهم­السلام)؛ قم: التمهید، 1387ش.
29. ناصح، علی­احمد؛ اعتبار و کاربرد روایات تفسیری؛ قم: بوستان کتاب، 1387ش.