نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد علی حیدری مزرعه آخوند ¹
• سید احمد موسوی ²
• مهدی اسماعیل پور ¹

¹ استادیار دانشکده الهیات دانشگاه یزد

² مربی دانشکده الهیات دانشگاه یزد

چکیده

در معنا و مفهوم عبارت­های «حَقٌّ» و«حَقٌّ مَعْلُومٌ» به ترتیب در آیه­های ﴿وَ فی‏ أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ﴾(ذاریات: 51/ 19)و ﴿وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ﴾ (معارج: 70/ 24) بین مفسران اختلاف است. برخی با استناد به لفظ «مَعْلُومٌ» و تطبیق آن با حدّ نصاب زکات و ذکر این دو آیه به همراه نماز، آن را به زکات واجب و شرعی تفسیر نموده و از آنجایی‌که سوره ذاریات و معارج، سوره­هایی مکّی هستند و تشریعِ زکاتِ واجب، در مدینه بوده­ است، به منظور حل این تعارضات، آن را در ردیف آیات مستثنی و نسخ شده با آیه زکاتِ نازل‌شده در مدینه دانسته­اند. در این پژوهش با بررسی لفظ «مَعْلُومٌ» و ارتباطش با حدّ نصاب زکات و ارتباط زکات و نماز و نقد و بررسی مستثنی و منسوخ دانستن این آیات، نتیجه گرفته می­شود که عبارت­های «حَقٌّ» و «حَقٌّ مَعْلُوم» در این دو سوره، بر زکات واجب و شرعی دلالت ندارد؛ بلکه بر صدقه و کمک مالی دلالت دارد. در اثبات این مدّعا، از سیاق آیات قرآن، روایت­های معصومان (ع) و معناشناسی دو لفظ سائل و محروم و مصادیق مصرف زکات واجب و شرعی و مصادیق مصرف «حَقٌّ مَعْلُومٌ» بهره­ گرفته شده است.
 

کلیدواژه‌ها

• حق معلوم
• زکات
• صدقه
• تفسیر
• آیه 24 معارج
• آیه 19 ذاریات

موضوعات

• قرآن و حدیث

عنوان مقاله [English]

A research on the Qur’anic expression haqh ul-ma’loum (specified share)

نویسندگان [English]

• Mohammad ali Headari mazrae akhond ¹
• ahmad mousavi ²
• mahdi esmailpoor ¹

¹ Assistant professor, Dept. of Theology, Yazd University

² Instructor, Dept. of Theology, Yazd University

چکیده [English]

 Interpreters of the Qur’an disagree on the meanings of haqh (share) and haqh ul-ma’loum (specified share) appearing respectively in the verses ‘a share of their property is for the poor’ (51:19) and ‘a specified share of their property is for the poor’ (70:24). Some interpreters consider haqh ul-ma’loum as the ritual zakat. They base their idea on the presence of the word ma’loum (specified) as well as the association of the two verses with verses on salat (ritual prayer). The terms haqh and haqh ul-ma’loum appear in chapters Al-Zharyat and Al-Ma’arij. Since these two chapters were revealed to the prophet in Mecca and the ritual zakat was enacted in Medina, interpreters have resolved the discrepancy by considering the verses as exceptional ones which were nullified by the verse on zakat in Medina. In this research, the term ma’loum and its connection to the enacted amount of zakat as well as the relationship of zakat and salat is investigated along with a criticism on considering the verses exceptional and nullified. It is concluded that the terms haqh and haqh ul-ma’loum in these two verses do not denote the ritual zakat; rather, they refer to charity and financial help. This result is gained on the basis of certain contextual clues in the Qur’an, quotations from Imams, semantic features of the words sa’il (beggar) and mahroum (deprived) as well as usages of ritual zakat and haqh ul-ma’loum.
   

کلیدواژه‌ها [English]

• Haqh ul-ma’loum
• Zakat
• Charity
• Interpretation
• Verse 24 in chapter Al-Ma’arij
• Verse 19 in chapter Al-Zharyat