نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اعظم فرجامی ¹
• روناک امامی ²
• زهره نریمانی ³

¹ استادیار گروه الهیات، دانشگاه رازی

² کارشناسی ارشد گروه الهیات، دانشده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

³ استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، کرمانشاه

چکیده

بازیابی مصادر روایی تفسیر «التبیان» به شناسایی تاریخ شکل­گیری تفسیر شیعه پیش از شیخ طوسی و نیز، نزدیک شدن به منابع اولیّه حدیثی کمک می­کند. افزون بر آن، شناسایی مصادر حدیثی راهی برای ارزیابی میزان اعتبار روایات تفسیر «التبیان» است که در ضمن آن، بخشی از تفاسیر مفقود کهن همچون تفسیر وزیر مغربی کشف و بازسازی می­شوند. شیخ طوسی 1034 روایت از ائمه معصومین (ع) در «التبیان» ذکر کرده که مصدر یک چهارم این روایات، مصادر حدیثی و تفسیری شیعی است. یافته­ های تحقیق نشان می­دهد تفسیر جامع البیان طبری، مصدر حدود 250 روایت از روایات تفسیر «التبیان» بوده است. تفسیر «المصابیح» وزیر مغربی نیز در ردیف دوم و پس از تفسیر «طبری»، مهمترین منبع روایات «التبیان» است. تفسیر وزیر مغربی با آنکه خود شیعی است، به سبب اتصال با منابع حدیثی و تفسیری اهل سنت، به عنوان منبع واسطه برای «التبیان» عمل کرده است. با این­همه، «نقل به معنا» و تغییر و تحول بسیار در متن روایات «التبیان» و نیز ابوجعفرهایی که کاملاً مشخص نیست به معصوم باز می­گردد یا خیر، سبب شکل‌گیری 140 مورد «روایات بدون مصدر» در تفسیر «التبیان» شده است. یافته­ها و مقایسه روایات «التبیان» با مصادر اصلی نشان داد، منظور از «ابوجعفر» در روایات «التبیان»، همیشه امام باقر (ع) نیست، بلکه کنیه «ابوجعفر» مشترک میان امام معصوم، کلبی و طبری است.
 

کلیدواژه‌ها

• تفسیر «التبیان»
• مصدریابی تفاسیر
• نقل به معنا
• جامع البیان طبری
• المصابیح وزیر مغربی

موضوعات

• قرآن و حدیث

عنوان مقاله [English]

A Comparative Examination of Tusi's "Al-Tabyan" Narrations in the Interpretations of "Al-Masabih" by the Moroccan Minister and "Jame Al-Bayan" by Tabari

نویسندگان [English]

• azam farjami ¹
• r e ²
• zohreh narimani ³

¹ Assistant Professor of Theology, Razi University

² Master of Theology, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah

³ Assistant Professor, Holy Quran University of Science and Education, Kermanshah

چکیده [English]

Retrieving the narrative sources of Al-Tibyan commentary helps to identify the history of the formation of Shiite commentary before Sheikh Tusi and also to approach the primary sources of hadith.
In addition, identifying hadith sources is a way to assess the validity of the narrations of the commentary of "Al-Tabyan", in which some of the missing old commentaries, such as the commentary of the Western minister, are discovered and reconstructed.
The findings of the research show that the comprehensive commentary of Al-Bayan Tabari has been the source of about 250 narrations of the commentary of "Al-Tabyan". The interpretation of "Al-Masabih" by the Moroccan minister is also in the second row and after the interpretation of "Tabari", it is the most important source of "Al-Tibyan" narrations.
However, "quoting meaning" and many changes in the text of the narrations of "Al-Tibyan" as well as Abu Ja'far, which it is not clear whether it refers to the Infallible or not, have led to the formation of 140 cases of "unspoken narrations" in the interpretation of "Al-Tibyan". Findings and comparison of the narrations of "Al-Tibyan" with the main sources showed that the meaning of "Abu Ja'far" in the narrations of "Al-Tibyan" is not always Imam Baqir (AS), but the nickname "Abu Ja'far" is common between Imam Masoom, Kalbi and Tabari.
The commentary of the Moroccan minister, although she is a Shiite, has acted as a mediating source for "al-Tibyan" due to its connection with Sunni hadith and commentary sources.
Sheikh Tusi 1034 narrations of the Imams (AS) in "Al-Tabyan" has mentioned that the source of a quarter of these narrations are Shiite hadith and interpretive sources.

کلیدواژه‌ها [English]

• Tafsir al-Tibyan؛ Copying interpretations؛ Quoted by meaning؛ Comprehensive statement of Tabari؛ Al-Masabih
• Minister of Morocco