مسألگی و استدلال بر پایه گزارش های حدیثی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

مقوله استدلال به احادیث و گزارشهای تاریخی، نیازمند روشی استوار است. دلالت گزارش­های حدیثی و تاریخی را می­توان در دو فضای «دلالت­های ناظر به مقام بیان یک گزارش» و «دلالت­های ناظر به فرامقام بیان» بررسی کرد. دلالت­های فرامقام بیانی، ناشی از انعکاس گزارش در فضای صدور و نقل آن است. اصطلاح «مسألگی»، قاعده­ای در فضای این نوع دلالت­هاست. تلاش نویسنده مقاله برای شناساندن این قاعده و تعریف این اصطلاح به اینجا رسیده است که «مسألگی» به معنای میزان «عدم نفوذ» و حل­نشدگی «مقام بیان» در «فرامقام بیان» است. کارکرد مورد توجه ما از اصل مسألگی، فضای استدلال­های موجود در تاریخ حدیث، تاریخ قرآن و تاریخ تفسیر (الهیات تاریخی) است. اهمیت توجه به مسألگی ازآن‌روست که غالب استدلالهای شکل­گرفته در این حوزه، بدون توجه به سطح مسألگی آن تقریر شده است و این مسأله، موجب رسوخ ضعف جدی به این­گونه استدلال­ها شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contextual incongruity and reasoning on the basis of religious quotations

چکیده [English]

Reasoning on the basis of Hadiths, i.e. religious quotations, and historical reports should be done in a substantial manner. Whatever Hadith or historical report can be examined according to two types of evidence: contextual and meta-contextual. The latter refers to the reflection of a remark in the space where it is made. The concept of ‘incongruity’ applies to the evidence in such a context. As it is understood from the analysis of a body of evidence in this regard, incongruity may be defined as the rate of the incompatibility of the context of an utterance with the meta-context of that utterance. This study is concerned with incongruity in the space of reasoning throughout the history of Hadith, Quran and interpretation (i.e. historical theology). Since most acts of reasoning in the field of theology have ignored the level of the incongruity involved, they are evaluated as poor and inadequate. This is where paying attention to that concept finds significance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadith
  • Reasoning
  • Incongruity
  • Linguistics
  • Methodology
-         قرآن کریم
1. ابن حنبل، احمد بن محمد؛ المسند؛ ریاض: بیت الافکار الدولیة، 2005 م.
2. ابن شعبه، حسن بن علی؛ تحف­ العقول عن آل­ الرسول؛ قم: انتشارات آل علی، 1382 ش.
3. احمدی، محمدحسن؛ «نقش امام محمد باقر (ع) در تدوین و تبیین مذهب امامیه»؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی، فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)، 1386 ش.
4. پاکتچی، احمد؛ تاریخ حدیث؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 1389 ش.
5. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: مؤسسه اسراء، 1390 ش.
6. ریپین، اندرو؛ رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن؛ به کوشش: مهرداد عباسی، تهران: حکمت، 1392 ش.
7. سروش محلاتی، محمد؛ «تهذیب اجتهاد: ضرورت نگاه تقلیل گرایانه به استنباط‌های فقهی»؛ دوفصلنامه مطالعات فقه معاصر، ش1، بهار و تابستان 1395 ش.
8. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ بیروت: دار ابن کثیر، 1414 ق.
9. _________________؛ تدریب الراوی؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1405 ق.
10. صدرالدین ‌شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ شرح اصول کافی؛‌ تهران: مؤسسه ‌مطالعات ‌و ‌تحقیقات فرهنگی، 1366 ش.
11. طباطبائی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1393 ق.
12. طباطبایی، سید محمدکاظم؛ تاریخ حدیث شیعه؛ قم: دار الحدیث، 1390 ش.
13. کلینی، محمد ‌بن ‌یعقوب؛ الاصول من الکافی؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1363 ش.
14. کورانی، علی؛ تدوین القرآن؛ تهران: دار القرآن الکریم، 1418 ق.
15. لیمهاوس، فرد؛ «خاستگاه و نخستین تحولات سنت تفسیر»؛ در مجموعه: رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن؛ تهران: حکمت، 1394 ش.
16. مازندرانی، محمدصالح‌ بن احمد؛ شرح اصول کافی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1421 ق.
17. متقی، علی بن حسام الدین؛ کنز العمال؛ بی‌جا: بی­نا، بی‌تا.
18. مدرسی طباطبایی، سید حسین؛ مکتب در فرآیند تکامل؛ تهران: کویر، 1389 ش.
19. مدیر شانه چی، کاظم؛ تاریخ حدیث؛ تهران: سمت، 1377 ش.
20. مطهری، مرتضی؛ حماسه حسینی؛ تهران: صدرا، 1379 ش.
21. معارف، مجید؛ تاریخ عمومی حدیث؛ تهران: کویر، 1388 ش.
22. مؤدب، سیدرضا؛ احمدی، محمدحسن؛ «تأملی در نظریه تطور «مفهوم امامت در اندیشه شیعی»»؛ فصلنامه شیعه شناسی، ش26، تابستان 1388 ش.
23. ورام، مسعود بن عیسی‌؛ مجموعة ورّام‏؛ مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1369 ش.
24. Neuwirth, Angelika; "OrientalisminOrientalStudies? Qur'anicStudiesasacaseinpoint"; Journal of Qur'anic Studies, vol. 9, Issue 2, October 2007.