اصول فهم حدیث از منظر فیض کاشانی در کتاب «المحجـة البیضاء»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه میبد

2 استادیار دانشگاه میبد

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث

چکیده

ملا محسن فیض کاشانی (د. 1091ق)، یکی از شخصیت‌های مهم و اثرگذار در علوم اسلامی و به‌ویژه مباحث اخلاقی و حدیثی شیعه امامیه است. ازجمله تألیفات ارزشمند وی، کتاب المحجة البیضاء است که با هدف شرح و اصلاح احیاء علوم الدین محمد غزالی به نگارش درآمده است. این اثر اخلاقی، دربردارنده شرح و تبیین بسیاری از روایات تربیتی و گاه فقهی و جز آن است. این مقاله با تکیه بر این اثر ارزشمند، تلاش می‌کند با مطالعه متن کتاب، به روش توصیفی‌ تحلیلی مبانی مورد نظر فیض کاشانی را در فهم احادیث استخراج کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد مؤلف المحجة البیضاء هنگام معنی کردن روایات، از اصولی همچون توجه به معانی دقیق واژگان، توجه به کاربردهای مجازی و آرایه‌های ادبی، رعایت اصل سیاق، تکیه بر قرائن ناپیوسته، تأویل روایات متشابه، استناد به عقل در شرح روایات، در نظر گرفتن شرایط صدور حدیث، استناد به قیاس اولویت و جمع بین روایات متعارض، بهره جسته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The principles of understanding Hadith from the viewpoint of Feyz Kashani in his book ‘Al-Mahajjatul Bayza’

چکیده [English]

Mullah Mohsen Feyz Kashani (1598-1680) was an eminent and influential Imami Shia scholar in Islamic studies especially ethics and Hadith. One of his valuable publications is the book ‘Al-Mahajjatul Bayza’ which is an elaboration on Mohammad Ghazali’s ‘Ehya oloum-e Din’. This work presents and interprets a lot of quoted statements in ethics and sometimes in jurisprudence. In this study, the text of the book is reviewed and the principles of understanding Hadiths are derived as meant by the book author. For this purpose, a descriptive-analytic method is used. As the results of the study show, to translate and interpret Hadiths, Feyz Kashani has paid attention to such points as the precise meanings of words, figurative usages, literary figures, the role of context, global context clues, dubiety of statements, rationality, the circumstances in which statements were made, deductions of priority, and reconciliation of contradictory Hadiths.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Feyz Kashani
  • Al-Mahajjatul Bayza
  • Hadiths
  • Expertise in Hadith
  • Principles of Hadith interpretation
-      قرآن کریم.
1. ابن ابی جمهور، محمد بن زین‌الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة؛ قم: دار سید الشهداء للنشر، 1405 ق.
2. ابن اثیر، مبارک بن محمد؛ النهایة فی غریب الحدیث و الاثر؛ چ4، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367 ش.
3. ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفریات؛ تهران: مکتبة النینوی الحدیثة، بی‌تا.
4. ابن بابویه، محمد بن علی؛ عیون أخبار الرضا (ع)؛ تهران: نشر جهان، 1378 ق.
5. ______________؛ معانی الاخبار؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
6. ______________؛ من لا یحضره الفقیه؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
7. ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی؛ فتح الباری بشرح صحیح البخاری؛ قاهرة: دار الریان للتراث، 1407 ق.
8. ابن شعبه، حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل الرسول (ص)؛ چ2، قم: انتشارات اسلامی، 1404 ق/ 1363 ش.
9. اربلی، علی بن عیسی؛ کشف الغمة فی معرفة الائمة؛ تبریز: انتشارات بنی‌هاشمی، 1381 ق.
10. بخاری، محمد بن اسماعیل؛ صحیح البخاری؛ بیروت: دار الفکر، 1401 ق/ 1981 م.
11. بدر العینی، محمود بن احمد؛ عمدة القاری؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
12. جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن؛ دلائل الاعجاز؛ بیروت: دار المعرفة، 1987 م.
13. حر عاملی، محمد بن حسن؛ الجواهر السنیةفی الاحادیث القدسیة؛ چ3، تهران: انتشارات دهقان، 1380 ش.
14. _______________؛ الفصول المهمة فی أصول الائمة؛ قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع)، 1418 ق.
15. _______________؛ الفوائد الطوسیة؛ قم: المطبعة العلمیة، 1403 ق.
16. _______________؛‏ وسائل الشیعة؛ به کوشش: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: مؤسسة آل البیت (ع)‏، 1409 ق.
17. _______________؛ هدایة الامة إلی أحکام الائمة (ع)؛ مشهد: آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، 1414 ق.
18. دارمی، عبد اللّه بن عبد الرحمن؛ سنن الدارمی؛ دمشق: مطبعة اعتدال، 1349 ق.
19. دلبری، سیدعلی؛ آسیب‌شناسی فهم حدیث؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1391 ش.
20. _________؛ مبانی رفع تعارض اخبار از دیدگاه شیخ طوسی در استبصار؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1386 ش.
21. ذهبی، محمد بن احمد؛ میزان الاعتدال؛ به کوشش: علی محمد بجاوی، بیروت: دار المعرفة، 1382 ق/1963 م.
22. رجبی، محمود؛ روش تفسیر قرآن؛ قم: انتشارات مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه، 1383 ش.
23. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر؛ الجامع الصغیر فی أحادیث البشیر النذیر؛ بیروت: دار الفکر، 1401 ق.
24. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی؛ منیة المرید؛ قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1409 ق.
25. صدر، سید محمدباقر؛ دروس فی علم الاصول؛ الحلقة الثالثة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1410 ق.
26. طبرسی، حسن بن فضل؛ مکارم الاخلاق؛ چ4، قم: شریف رضی، 1412 ق/ 1370 ش.
27. طوسی، محمد بن حسن؛ الاستبصار فیما اختلف من الاخبار؛تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390 ق.
28. _____________؛ تهذیب الاحکام؛ به کوشش: حسن خرسان، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
29. غزالی، محمد بن محمد؛ إحیاء العلوم؛ بیروت: دار الکتاب العربی، بی‌تا.
30. فتال نیشابوری، محمد بن احمد؛ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین؛ قم: انتشارات رضی، 1375 ش.
31. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی؛  الوافی؛ اصفهان: مکتبة الإمام أمیر المومنین علی (ع)، 1406 ق‏.
32. _______________________؛ ‏الشافی‏؛ به کوشش: مهدی انصاری قمی، تهران: لوح محفوظ، 1383 ش.
33. _____________________؛ المحجة البیضاء؛ ترجمه: سید محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس، 1372 ش.
34. _____________________؛ المحجة البیضاء؛ چ4، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1417 ق.
35. _____________________؛ ‏قرة العیون فی أعز الفنون؛ به کوشش: حسن قاسمی‏، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری‏، 1387 ش.
36. قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله؛ الدعوات/ سلوة الحزین؛ قم: انتشارات مدرسه امام مهدی (ع)، 1407 ق.
37. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
38. متقی، علی بن حسام الدین؛ کنز العمال؛ بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409 ق.
39. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی؛ بحار الانوار؛ چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق.
40. مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی؛ روضة المتقین؛ چ2، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406 ق.
41. محمدی، علی؛ شرح اصول استنباط؛ چ3، قم: دار الفکر، بی‌تا.
42. مسعودی، عبد الهادی؛ روش فهم حدیث؛ چ3، تهران: سمت‌- دانشکده علوم حدیث، 1386 ش.
43. مسلم بن حجاج؛ الجامع الصحیح؛ بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
44. مصباح الشریعة؛ منسوب به امام صادق (ع)، بیروت: اعلمی، 1400 ق.
45. مظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه؛ چ3، نجف: دار النعمان، 1391 ق/1971 م.
46. _________؛ اصول فقه؛ ترجمه: علی شیروانی، چ8، قم: دار الفکر، 1388 ش.
47. مفید، محمد بن محمد؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ قم: کنگره شیخ مفید، 1413 ق.
48. مناوی، محمد عبد الرؤوف بن تاج العارفین؛ فیض القدیر؛ به کوشش: أحمد عبد السلام، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415 ق.
49. میرجلیلی، علی‌محمد؛ روش و مبانی فقه الحدیث؛ یزد: دانشگاه یزد، 1390 ش.
50. ____________؛ وافی: مبانی و روش‌های فقه الحدیث در آن؛ تهران: مدرسه عالی شهید مطهری (کنگره فیض)، 1378 ش‏.
51. نسائی، أحمد بن علی؛ السنن‌ الکبری؛ به کوشش: عبد الغفار سلیمان بنداری، سید کسروی حسن، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1411 ق/ 1991 م.
52. نصیری، علی؛ آشنایی با علوم حدیث؛ قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1385 ش.
53. نوری، حسین بن محمدتقی؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ بیروت: مؤسسة آل البیت (ع)، 1408 ق.
54. نووی، یحیی بن شرف؛ المجموع شرح المهذب؛ بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
55. هیثمی، علی بن ابوبکر؛ مجمع الزوائد؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1408 ق/ 1988 م.