اصول تفسیری مستفاد از روایاتِ قرآنی اهل بیت (علیهم السلام) در اصول کافی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس، رشته علوم قرآن و حدیث

2 استاد دانشگاه تربیت مدرس

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

اهل‌ بیت (ع)، مفسران واقعی کلام وحی هستند و روایات ایشان الگویی برای آموزش شیوه صحیح تفسیر قرآن و استخراج اصول تفسیری است. ازآنجاکه تفسیرِ همه آیات قرآن از سوی معصومان در دست نیست، الگو گرفتن از مبانی و اصول تفسیری معصومان، امری ضروری است. از 3786 روایتی که کلینی در اصول کافی گرد آورده، 678 روایت، قرآنی­اند و در برخی از آن­ها تفسیر آیات و واژگان قرآن آمده است. در پژوهش حاضر با بررسی روایات تفسیری به روش تحلیلی- توصیفی، اصول تفسیر در تقسیمی دوگانه، به اصول تفسیری مبنایی (امکان فهم­ قرآن برای همگان، اعتبار عقل در حوزه فهم قرآن، وجود لایه­ها و بطون در قرآن) و اصول تفسیری روشی (توجه به قرآن به‌عنوان منبع تفسیر قرآن، توجه به جایگاه پیامبر اکرم (ص)، توجه به مفاهیم عرفی و مسائل زبانی، تعمیم آیه، در نظر گرفتن سطح فهم مخاطب) تقسیم شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of interpretation derived from holy quotations and used in the book ‘Osoul-e Kafi’

نویسندگان [English]

  • nosrat nilsaz 1
  • nahleh gharavi naeeni 2
  • madiyeh aghighi 3
1 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس، رشته علوم قرآن و حدیث
2 استاد دانشگاه تربیت مدرس
3 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس تهران
چکیده [English]

The prophet (pbuh) and his descendants are the real interpreters of the word of God, and the remarks quoted from them serve as a source of rules and principles of how to interpret the Quran. Since there is no complete interpretation of the Quran left behind by those saints, it seems necessary to derive certain interpretation principles from the sources at hand. Of 3786 quotations reported by Koleyni in his book ‘Osoul-e Kafi’, 678 are the interpretation of Quranic verses and words. Through a descriptive-analytic method, this study examines those Quranic items and presents a dichotomy of the interpretation principles used in them. The first type includes basic principles referring to the intelligibility of the Quran for everybody, the ability of reason to verify the Quran, and the semantic strata in the Book. The second type of principles is methodic addressing the Quran as a reference for its own interpretation, the place of the prophet (pbuh), the cultural concepts and the linguistic features in the Book, generalization of verses, and the intellectual level of the audience.

   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation principles
  • Quotations on the Quran
  • Osoul-e Kafi
  • Basic principles
  • Methodic principles
- قرآن کریم؛ترجمه:مکارم شیرازی، ناصر، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1380 ش.
- نهج‌ البلاغه؛ بر اساس نسخه صبحی صالح، قم: هجرت، 1414 ق.
1. ابن أبی جمهور، محمد بن زین‌الدین؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة؛ قم: دار سید­الشهداء للنشر، 1405 ق.
2. ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم؛ مقدمة فی اصول التفسیر؛ بیروت: دار مکتبة الحیاة، بی­تا.
3. ابن فارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404 ق.
4. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1419 ق.
5. اخوان مقدم، زهره؛ «اصول تفسیر برگرفته از روایات اهل بیت علیهم ‌السلام»؛ رساله دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)، 1390 ش.
6. بابایی، علی­اکبر؛ مکاتب تفسیری؛ چ4، تهران: سمت، 1389 ش.
7. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم: تفسیر قرآن کریم؛ چ3، قم: مرکز نشر اسراء، 1381 ش.
8. خویی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، قم: المطبعة العلمیة، بی­تا.
9. رجبی، محمود؛ روش‌شناسی تفسیر قرآن؛ تهران: سمت، 1379 ش.
10. زرکشی، محمد بن بهادر؛ البرهان فی علوم القرآن؛ به کوشش: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1408 ق.
11. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ به کوشش: فواز احمد زمرلی، چ2، بیروت: دار الکتب العربی، 1412 ق.
12. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.
13. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی­تا.
14. عقیقی، مهدیه؛ «اصول و قواعد تفسیری در روایات اصول کافی»؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، 1393 ش.
15. عک، خالد عبدالرحمن؛ اصول التفسیر و قواعده؛ چ2، بیروت: دار النفائس، 1406 ق.
16. عیاشی، محمد بن مسعود؛ تفسیر العیاشی؛ به کوشش: هاشم رسولی محلاتی، تهران: المطبعة العلمیة، 1380 ق.
17. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ العین؛ قم: هجرت، 1409 ق.
18. فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر؛ چ2، قم، مؤسسه دار الهجرة، 1414 ق.
19. قاضی‌زاده، کاظم؛ مقیمی‌نژاد داورانی؛ محدثه؛ «حجیت فهم و تفسیر غیر معصومین از قرآن در روایات شیعه»؛ حدیث‌پژوهی، ش6، 1390 ش.
20. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ قم: دار الحدیث، 1429 ق.
21. مازندرانی، محمد صالح بن احمد؛ شرح الکافی- الاصول و الروضة؛ به کوشش: ابوالحسن شعرانی، تهران: المکتبة الاسلامیة، 1382 ق.
22. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ به کوشش: علی هلالی؛ علی سیری، بیروت: دار الفکر، 1414 ق.
23. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
24. معارف، مجید؛ شناخت حدیث، مبانی فهم متن- اصول نقد سند؛ تهران: نبأ، 1387 ش.
25. معرفت، محمدهادی؛ التفسیر و المفسرون فی ثوبة القشیب؛ مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة، 1416 ق.
26. ­­­­­­­­معرفت، محمدهادی؛ التمهید؛ قم: مهر، 1398 ق.
27. مؤدب، سید رضا؛ مبانی تفسیر قرآن؛ قم: دانشگاه قم، 1388 ش.
28. نیل ساز، نصرت؛ رحمان ستایش، محمدکاظم؛ شیخ بهایی، محمد مجید؛ «شناخت خصوصیات مخاطبان معصومان علیهم ­السلام و تأثیر آن در فهم حدیث»، علوم حدیث، ش61، 1390 ش.