تحلیل اصل «حکمت» در اندیشه قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

موضوع سیاست خارجی به‌طور عام و اصول سیاست خارجی به‌طور خاص، در آموزه‌های قرآن کریم قابل پی‌جویی است؛ از این‌رو می‌توان آنچه امروزه در سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی دنبال می‌شود را با آیات قرآن کریم سنجید. در این پژوهش با استفاده از روش‌های تحلیل محتوا و معنی‌شناسی،اصل «حکمت» در اندیشه سیاسی و قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای مبنای تحلیل و تبیین قرار گرفته است.نخست پس از تحلیل اصل حکمت در قرآن و گردآوری مقولات و مؤلفه‌های این اصل، در گام پسین، آنها را با مقولات و نتایج حاصل از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای مقایسه کرده، شباهت‌ها، تفاوت‌ها و میزان تناظر آن‌ها سنجیده شده است.
بر اساس یافته‌های پژوهش، حکمت قرآنی و حکمت در سیاست خارجی در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای جدای از یکدیگر نیستند؛ زیرا کسی که بهره‌ای از حکمت قرآنی داشته باشد، اندیشه او مستحکم می‌شود و چنین کسی در سیاست خارجی بر اساس خِرَد عمل می‌کند نه بر اساس احساسات. همچنین فرد حکیم از نظر قرآن، حقایق عالم را درک می‌کند و به مصالح و منافع آگاه است و مسلماً چنین کسی در سیاست خارجی به منافع و شرایط لازم و بهره‌هایی که باید از رابطه با دنیا گرفت، آگاه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the principle of ‘wisdom’ in Ayatollah Khamenei’s speculations on the Quran

چکیده [English]

It is possible to find materials in the Holy Quran regarding foreign policy in general and its principles in specific. What is occurring currently in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran can be, thus, evaluated against the Quran. Through the method of content analysis and semantics, this research seeks to shed light on the principle of ‘wisdom’ in Ayatollah Khamenei’s policies and his speculations on the Quran. The study is conducted first by defining wisdom and its parameters as introduced in the Quran and then by comparing and contrasting them with Ayatollah Khamenei’s remarks on the issue. As indicated by the results, the wisdom that he has put to practice in the foreign policy is well integrated with the wisdom imparted in the Quran. This is because the one who is endowed with Quranic wisdom has a stout mindset and can practice rationally rather than emotionally. From the viewpoint of the Quran, a wise man has a true perception of the world and knows how to take the advantage of the current conditions in favor of his policies.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principle of wisdom
  • Political interpretation
  • Quranic frame of mind
  • Ayatollah Khamenei
  • Foreign policy
- قرآن کریم؛ ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏، 1373 ش.
1. ابن بابویه، محمد بن علی؛ عیون اخبار الرضا (ع)؛ تهران: نشر جهان، 1378 ش.
2. ابن عاشور، محمدطاهر؛ تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور؛ بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏، 1420 ق.
3. ابن فارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏، 1404 ق.
4. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1419 ق.‏
5. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار صادر، 1414 ق.
6. ایزوتسو، توشیهیکو؛ خداوانساندرقرآن؛معناشناسیجهان­بینیقرآنی؛ ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368 ش.
7. باردن، لورنس؛ تحلیل محتوا؛ ترجمه: ملیحه آشتیانی، محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1375 ش.
8. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1388 ش‌.
9. حقیقت، سید صادق؛ مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385 ش.
10. حوی، سعید؛ الاساس فی التفسیر؛ قاهرة: دار السلام، 1424 ق.
11. خامنه‌ای، سیدعلی، رهبر جمهوری اسلامی ایران؛ بیانات در دیدار اعضای بسیجی هیئت‌علمی دانشگاه‏ها؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 2/4/ 1389.
12. ___________؛ بیانات در دیدار با علما و روحانیون در آستانه‏ ماه مبارک رمضان؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 3/10/1376.
13. ___________؛ بیانات در دیدار با فرماندهان عالى‏رتبه‏ نیروهای نظامی و انتظامی، و اعطای آیین‏نامه‏ انضباطی نیروهای مسلح به رئیس ستاد فرماندهی کل قوا؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 22/10/1369.
14. ___________؛ بیانات در دیدار روحانیون و مبلّغان، در آستانه‏ «ماه محرم»؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 26/2/1375.
15. ___________؛ بیانات در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‏های سیاسی ایران در خارج از کشور؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 7/10/1390.
16. ____________؛ بیانات در دیدار مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی سراسر کشور؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 6/2/1372.
17. ____________؛ بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی به مناسبت عید سعید مبعث‏؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 23/7/1380.
18. ____________؛ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار کارگزاران نظام، سفرای کشورهای اسلامی و مهمانان کنفرانس وحدت اسلامی به مناسبت روز مبعث پیامبر اعظم (ص)؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 31/5/1385.
19. ____________؛ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار معلمان استان فارس؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 12/2/1387.
20. ____________؛ پیام به حجاج بیت‌الله الحرام‏؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 12/1/1377.
21. ____________؛ پیام به ریاست محترم جمهوری در خصوص سیاستهای کلی برنامه‏ پنج‏ساله‏ سوم؛ ‏ نرم‌افزار حدیث ولایت، 30/2/1378.
22. ____________؛ پیام به رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برای رسیدگی به موارد پیشنهادی دولت؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 19/1/1378.
23. ____________؛ دیدار مسئولان وزارت امور خارجه؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 18/4/1370.
24. ____________؛ سخنرانى در دیدار با فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و رؤسای دفاتر نمایندگی ولی‌فقیه در این نهاد؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 29/6/1369.
25. ____________؛ سخنرانى در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران به همراه حجت­الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینى‏؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 14/9/1369.
26. ____________؛ سخنرانى در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی، در آستانه‏ یازدهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 9/11/1368.
27. ____________؛ سند چشم‏انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 12/8/1382.
28. ____________؛ نامه به حجةالاسلام و المسلمین آقای هاشمی رفسنجانى جهت تعیین چارچوب سیاست‌های نظام در برنامه‏ دوم؛ نرم‌افزار حدیث ولایت، 18/8/1372.
29. دهقان، علی و دیگران؛ «پی‌جویی مؤلفه‌های مفهوم جهانی حکمت در مفهوم قرآنی آن»؛ کتاب قیم، ش18، 1397 ش.
30. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ دمشق: دار العلم - الدار الشامیة، 1412 ق.
31. رفیع پور، فرامرز؛ تکنیک‌هایخاصتحقیقدرعلوماجتماعی؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1384 ش.
32. زحیلی، وهبة؛ التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج؛ دمشق: دار الفکر، 1411 ق.
33. صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ قم: فرهنگ اسلامی، 1406 ق.
34. صفوی، کوروش؛ درآمدی بر معنی‌شناسی؛ تهران: حوزه هنری، 1379 ش.
35. طباطبایى، سید محمدحسین؛ المیزان فى تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390 ق.
36. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: ناصرخسرو، 1372 ش.
37. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
38. عبدالخالق، فرید؛ فی‌ الفقه ‌السیاسی الإسلامی؛ قاهرة: دار الشروق، 1998 م.
39. فراهیدی، خلیل ‌بن احمد؛ کتاب العین؛ قم: نشر هجرت، 1409 ق.
40. قرشی بنابی، سید علی‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371 ش.
41. کاظمی، علی‌اصغر؛ روابط بین‌الملل در تئوری و در عمل؛ تهران: نشر قومس، 1372 ش.
42. کرمانی، سعید؛ معنی‌شناسی عقل در قرآن کریم با تکیه بر نظریه حوزه‌های معنایی؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 1391 ش.
43. کریپندورف، کلوس؛ تحلیلمحتوا:مبانیروش‌شناسی؛ ترجمه: هوشنگ نایبی، تهران: روش، 1378 ش.
44. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
45. محمدی، منوچهر؛ اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: امیرکبیر، 1366 ش.
46. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371 ش.
47. Plano, Jack C, Roy Dilton; The International Relations Dictionary; USA: Longman, 1988.