بررسی ادبی داستان طالوت در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

علوم قرآن وحدیث،دانشکده الهیات،دانشگاه آزاداسلامی،واحدکرج،ایران

چکیده

داستان طالوت که در دل آیات 244-252 سوره بقره قرار گرفته، تعاملی پویا با سیاق خود و نیز برخی آیات سیاق‌های قبل و بعد از خود دارد؛ این انسجام درونی، با هدف انتقال پیام‌های اندیشه‌ای خاص در متنی کوتاه بوده است. داستان طالوت ضمن بیان مقطع مهمی از تاریخ بنی‌اسرائیل، قانون ایجاد تعادل از طریق دفع و غلبه در جوامع بشری را به‌عنوان مضمون و موضوع اصلی مطرح کرده است. مضامین فرعی و محتوای داستان، هریک در تعاملی پویا و فزاینده با موضوع اصلی قرار دارند. یکی از مضامین فرعی داستان، وجود تعادل میان تقدیر الهی و تدبیر انسان است؛ بدین معنی که برنامه خداوند، ایجاد تعادل در جوامع بشری است، اما خداوند انسان را مسئول دانسته و او را به اقدام مناسب در این زمینه مکلّف کرده است. این اقدام مناسب در گروی خصال بایسته‌ای همچون صبر، استقامت، تسلیم، توسل، توکل و تلاش است. ساختار ادبی داستان نیز به این ارتباط و تعامل پویای موجود میان موضوع و محتوا، مدد می‌رساند. گزینش واژگان، عبارات و جملات، بهره‌گیری از عناصر نمایشی، استفاده از سبک‌های بیانیِ انسجام‌دهنده، شخصیت‌پردازی‌های شخصیت‌های اصلی و فرعی داستان، همچنین بیان بجا و مناسب عاقبت داستان و تصریح بر موضوع اصلی به‌صورت پی‌نوشت در آخرین آیه‌ این داستان، مؤلفه‌های ساختار ادبی داستان هستند که در خدمت پیام‌های اندیشه‌‌ای آن بوده و آن‌ها را به ذهن مخاطب القا کرده و تأکید و تثبیت می‌نمایند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Literary analysis of the story of Talut in the Holy Quran

چکیده [English]

The story of Talut narrated in verses 244-252 of the chapter ‘Al-Baqhareh’ in the Quran is quite consistent and interactive with the verses before and after it. This internal conceptual coherence is intended to convey certain messages in a brief manner. Reflecting an important historical period of Israelites, the story illustrates the principle of balance formation through repulsion and conquest as its main theme. In addition, subsidiary concepts and the story content interact with the main theme dynamically and synergistically. One of those subsidiary concepts is the balance between the will of God and the tact of man. That is to say, God intends to make a balance in human communities and obliges man to do his best in this case. Man can do his best but through such merits as patience, resistance, submission, reliance and invocation. The dynamic relationship between the theme and the content of the story is contributed to by its literary structure. This structure is characterized by the specific choice of words, expressions and clauses, the use of dramatic elements, cohering rhetorical styles and effective techniques of developing the major and minor characters, an appropriate and timely conclusion, and the statement of the main theme in the last verse of the story. All these textual tokens serve to convey the message to the audience and establish it in his mind.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary analysis
  • The story of Talut
  • Narrative elements
  • Character development
 ـ قرآن کریم.
1. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی؛ زاد المسیر فی علم التفسیر؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1422 ق.
2. ابوالفتوح رازی، حسین بن محمد؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن؛ مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1408 ق.
3. اشرفی، عباس؛ دهقانی، فرزاد؛ «شخصیت‌پردازی در داستان یوسف، بررسی تطبیقی در قرآن و عهد قدیم»؛ فصلنامه پژوهش‌های ادبی- قرآنی، سال پنجم، ش3، 1396 ش.
4. آلوسی، سید محمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415 ق.
5. بستانی، محمود؛ پژوهشی در جلوه‌های هنری داستان‌های قرآن؛ ترجمه: موسی دانش، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1384 ش.
6. بصیری، مریم؛ فرآیند شکل‌گیری داستان در ادبیات داستانی و دراماتیک؛ تهران: امیرکبیر، 1396 ش.
7. بلاغی، سید عبد الحجت؛ حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر؛ قم: انتشارات حکمت، 1386 ق.
8. بیضاوی، عبدالله بن عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418 ق.
9. جعفری، یعقوب؛ تفسیر کویر؛ قم: هجرت، 1376 ش.
10. حوی، سعید؛ الاساس فی التفسیر؛ قاهره: دار السلام، 1424 ق.
11. خطیب، عبدالکریم؛ التفسیر القرآنی للقرآن؛ بیروت: دار الفکر العربی، بی‌تا.
12. زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1407 ق.
13. سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم؛ کتاب مقدس؛ قم: آیات عشق، 1382 ش.
14. شبّر، عبدالله؛ تفسیر القرآن الکریم؛ بیروت: دارالبلاغة للطباعة و النشر، 1412 ق.
15. صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، 1365 ش.
16. طالقانی، سید محمود؛ پرتوی از قرآن؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1362 ش.
17. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1360 ش.
18. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع‌ البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات فراهانی، 1360 ش.
19. طبری، محمد بن جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار المعرفة، 1412 ق.
20. طوسی، محمد بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
21. طیب، سید عبدالحسین؛ اطیب ‌البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات اسلام، 1378 ش.
22. قرشی، سید علی‌اکبر؛ تفسیر احسن الحدیث؛ تهران: بنیاد بعثت، 1377 ش.
23. کاشانی، محمد بن مرتضی؛ تفسیر المعنی؛ قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1410 ق.
24. کاشانی، ملا فتح‌الله؛ منهج الصادقین فی الزام ‌المخالفین؛ تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمی، 1336 ش.
25. ماوردی، علی بن محمد؛ النکت و العیون؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
26. مراغی، احمد بن مصطفی؛ تفسیر المراغی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
27. میر، مستنصر؛ ادبیات قرآن؛ ترجمه: محمدحسن محمدی مظفر، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1387 ش.
28. میرصادقی، جمال؛ میرصادقی، میمنت؛ واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی؛ تهران: کتاب مهناز، 1377 ش.
29. نعمتی پیرعلی، دل آرا؛ هوشنگی، لیلا؛ مقایسه قرآن و عهدین؛ تهران: سمت، 1394 ش.
30. نووی، محمد بن عمر؛ مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417 ق.
31. نیشابوری، حسن بن محمد؛ تفسیر غرائب ‌القرآن و رغائب ‌الفرقان؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1416 ق.
32. وحیدی مطلق، مهدی؛ موسوی، سید رضا؛ تارم، میثم؛ «جلوه‌های هنری در قصص قرآن کریم»؛ فصلنامه مطالعات قرآنی، سال پنجم، ش19، 1393 ش.