Identifying the target audience and purposes of al-Tibyan Exegesis.

Document Type : Research Paper

Authors

1 Professor of the Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran

2 Associate Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Tehran

3 Senior student of Qur'anic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Tehran

Abstract

The Quranic exegesis which has been authored in the fifth century AH in Baghdad by Shaykh al-Ṭaʾifah, the great Shīʿa scholar, has specific and unique characteristics that have made it distinguished from other Shīʿa exegeses and brought it closer to Sunni ones. Such features have attracted the criticism of Faiz Kāshāni and have led others to the conclusion that Shaykh Ṭūsī has written his exegesis under Taqiyya, whereas some others in the contemporary era have viewed it as a Muʿtazilite exegesis. Nonetheless, a review of Shaykh Ṭūsī’s exegetical opinions and his method of interpretation, as well as with the knowledge of some of the views available in the writing period, shows that Shaykh has written his work based on the manner of “Jidal aḥsan” and it is mostly addressed to Sunnis. This paper aims to corroborate this claim by citing existing pieces of evidence and clues in the Tibyan exegesis.

Keywords

References

  1. ـ قرآن کریم.

    1. آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن؛ الذّریعَة الی تصانیف الشیعة؛ به کوشش احمد حسینی، بیروت: دار الأضواء، 1403ق.
    2. ابن أبی­حاتم، عبدالرحمان بن محمد؛ تفسیر القرآن العظیم؛ به کوشش أسعد محمد الطیّب، عربستان: مکتبة نَزار مصطفی الباز، 1417ق.
    3. ابن أبی­شیبه، عبدالله بن محمد؛ الکتاب المُصنَّف فی الأحادیث و الآثار؛ بیروت: دار التاج، 1409ق.
    4. ابن بابویه، محمد بن علی؛ الاعتقادات؛ به کوشش عصام عبدالسیّد، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1371ش.
    5. امیری، علی؛ «نقش و جایگاه اخبار صحابه و تابعان در تفسیر التبیان شیخ طوسی»؛ پایان­نامۀ ارشد، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه قم، 1392ش.
    6. ثعلبی، احمد بن محمد؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن؛ جدة: دار التفسیر، 1436ق.
    7. حرّ عاملی، محمد بن‌ حسن؛ تَفصیلُ وَسائلِ الشیعة الی تَحصیلِ مَسائلِ الشّریعة؛ چ3، قم: مؤسسة آل البیت (ع)‏ لإحیاء التراث، 1416ق.
    8. ــــــــــــــــــــــــــــ؛ الإیقاظ مِن الهَجعَة بالبُرهان علی الرَّجعة؛ ترجمه: احمد جنتی، تهران: انتشارات نوید، 1362ش.
    9. حکیم، حسن عیسی؛ الشیخ الطوسی أبوجعفر محمد بن الحسن؛ نجف: مطبعة الآداب، 1395ق.
    10. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ درآمدی بر تفسیر علمی قرآن کریم؛ قم: اسوه، 1375ش.
    11. رضی(شریف رضی)، محمد بن حسین؛ حَقائقُ التّأویل فی مُتشابهِ التّنزیل؛ به کوشش محمدرضا آل کاشف الغطاء، بیروت: دار الأضواء، 1406ق.
    12. راوندی، سعید بن ‌هبة‌ الله؛ فِقهُ القرآن؛ به کوشش سیّداحمد‌حسینی و سیّدمحمود‌مرعشی، چ2، قم: مکتبة آیة‌ الله‌ العظمی‌ النجفی ‌المرعشی، 1405ق.
    13. سمرقندی، نصر بن محمد؛ تفسیرُ السَّمَرقَندی المُسمّی بَحر العُلوم؛ به کوشش علی محمد معوّض، عادل أحمد عبدالموجود و زکریا عبدالمجید النّوتی، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1413ق.
    14. صغیر، محمد حسین علی؛ المَبادئ العامّة لتَفسیر القرآن الکریم بینَ النّظریّة و التطبیق؛ بیروت: دار المورّخ العربی، 1420ق.
    15. طباطبایی، سیّد محمدحسین؛ المِیزان فی تفسیرِ القرآن؛ چ3، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1393ق.
    16. طبرسی، فضل بن حسن؛ مَجمَعُ البَیان فی تفسیرِ القرآن؛ به کوشش سیّدهاشم رسولی محلاتی و سیّدفضل الله یزدی طباطبایی، چ2، بیروت: دار المعرفة، 1408ق.
    17. طبری، محمد بن جریر؛ جامِعُ البیان عَن تأویلِ آی القرآن؛ به کوشش عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، قاهره: دار هجر، 1422ق.
    18. طوسی، محمد بن حسن؛ التِّبیان فی تفسیرِ القرآن؛ به کوشش احمد حبیب قصیر العاملی و با مقدمۀ آقابزرگ طهرانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی­تا.
    19. ـــــــــــــــــــــــــ؛ نسخۀ خطی تفسیر تبیان؛ ایران: قم: مرکز احیاء میراث اسلامی، نسخۀ عکسی، ش 4262؛ مرکز اصلی نگهداری نسخه قدیمی: عراق، نجف، مکتبة الإمام الحکیم، ش 2304.
    20. ــــــــــــــــــــــــ؛ تمهید الاصول فی علم الکلام؛ به کوشش عبدالمحسن مشکاة الدینی، تهران: دانشگاه تهران؛ 1362ش.
    21. ــــــــــــــــــــــــ؛ الغَیبة؛ به کوشش علی احمد ناصح و عباد الله طهرانی، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1411ق[الف].
    22. ــــــــــــــــــــــــ؛ العقائد الجعفریة­ـ جَواهِرُ الفِقه؛ به کوشش إبراهیم البهادُری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1411ق[ب].

    23.ــــــــــــــــــــــــ؛ الأمالی؛ قم: دار الثقافة، 1414ق.

    1. ـــــــــــــــــــــــ؛ العُدّة فی اصول الفقه؛ به کوشش محمدرضا انصاری قمی، قم: بی­نا، 1417ق.
    2. ـــــــــــــــــــــــ؛ فِهرستُ کُتُب الشّیعة و أصولِهم و أسماء المُصنّفین و أصحاب الأصول؛ به کوشش سیّد عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.
    3. عیّاشی، محمد بن مسعود؛ التفسیر؛ به کوشش سیّدهاشم رسولی محلاتی، تهران: المکتبة العلمیة الإسلامیة، 1380ق.
    4. فاضلی، علیرضا و ارژنگ، اردوان؛ «رجعت از منظر شیخ طوسی»: طوسی­پژوهی؛ به کوشش مهدی کمپانی زارع، تهران: خانه کتاب، 1392ش.
    5. فرات، فرات بن ابراهیم کوفی؛ تفسیرُ فُراتِ الکوفی؛ به کوشش محمد الکاظم، چ2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1416ق.
    6. فیض، محمد بن شاه­مرتضی؛ تَفسیرُ الصّافی؛ به کوشش حسین اعلمی، چ3، تهران: مکتبة الصدر، 1415ق.
    7. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ به کوشش سیدطیب جزایری، چ4، قم: دار الکتاب، 1367ش.
    8. کریمی­نیا، مرتضی؛ «شیخ طوسی و منابع تفسیری وی در التبیان»؛ مطالعات اسلامی، شماره 74، 1385ش، صص 81-111.
    9. ـــــــــــــــــــ؛ «المصابیح فی تفسیر القرآن: گنجی کهن در تاریخ تفسیر شیعه»؛ گلستان قرآن، شماره 4، 1394ش[الف]، صص 19-24.
    10. ـــــــــــــــــــ؛ «وزیر مغربی و روش­شناسی المصابیح فی تفسیر القرآن»؛ رسالۀ دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه تهران، 1394ش[ب].
    11. ـــــــــــــــــــ؛ «طبری و تفاسیر شیعه: برخی روابط تفسیری شیعه و سنی در دوران کهن با تأکید خاص بر التبیان شیخ طوسی»؛ صحیفه مبین، شماره 59، 1395ش، صص 11-50.
    12. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ به کوشش علی­اکبر غفاری، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
    13. ماتُریدی، محمد بن محمد؛ تأویلاتُ أهلِ السُّنة: تَفسیر الماتُریدی؛ به کوشش مجدی باسلُّوم؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1426ق.
    14. ماوَردی، علیّ بن محمد؛ النُّکَت و العُیون: تَفسیر الماوَردی؛ به کوشش سیّد بن عبدالمقصود، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی­تا.
    15. مجلسی، محمدباقر؛ بِحارُ الأنوار ؛ چ2، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق.
    16. شریف مرتضی، علی‌ بن ‌حسین؛ رَسائل الشریف المرتضی؛ به کوشش سیّدمهدی رجایی و سیّداحمد حسینی، قم: دارالقرآن الکریم، 1405ق.
    17. ــــــــــــــــــــــــــــــــ؛ الفُصول المُختارة مِن العُیون و المَحاسِن؛ قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    18. ـــــــــــــــــــــــــــــــ؛ أمالی المرتضی: غُرَر الفوائد و دُرَر القَلائد؛ به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالفکر العربی، 1998م.
    19. مفید، محمد بن محمد؛ المَسائلُ العُکبریّة؛ به کوشش علی­اکبر الهی خراسانی، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق[الف].
    20. ــــــــــــــــــــــــ؛ المَسائلُ السَّرَویّة؛ به کوشش صائب عبدالحمید، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق[ب].
    21. ــــــــــــــــــــــــ؛ الإرشاد فی مَعرفةِ حُجَج الله علی العِباد؛ قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق[پ].
    22. ــــــــــــــــــــــــ؛ أوائلُ المَقالات؛ به کوشش ابراهیم انصاری، عباسقلی چرندابی و فضل­الله زنجانی، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق[ت].
    23. مقاتل، مُقاتِل بن سلَیمان؛ تفسیر مُقاتِل بن سلیمان؛ به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1423ق.
    24. نحّاس، احمد بن محمد؛ إعراب القرآن؛ به کوشش خالد العلی، چ2، بیروت: دار المعرفة، 1429ق.
    25. نوری، حسین بن محمدتقی؛ فصل الخطاب فی تحریف الکتاب؛ بی­جا: بی­نا، بی­تا.
    26. واحدی، علی بن احمد؛ أسبابُ نُزولِ القرآن(روایة الأرغیانی)؛ به کوشش ماهر یاسین الفحل، عربستان: دار المیمان، 1426ق.
    27. ولایتی، مریم؛ «رویکرد شیخ طوسی نسبت به پیشینیان در مسئلۀ روایات تأویلی در حق اهل بیت(ع)»؛ آموزه­های قرآنی، شماره 20، 1393ش، صص 103-128.
Ketab-E-Qayyem
Volume 13, Issue 28
April 2023
Pages 251-268

Files

History

  • Receive Date: 04 April 2021
  • Revise Date: 30 May 2021
  • Accept Date: 31 July 2021

Share

How to cite

Statistics