2024-03-28T16:23:56Z
https://kq.meybod.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=146
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
معناشناسی بصیرت در نهج البلاغه
عباس
مصلایی پور
مروّت
محمدی
بصیرت امری فراتر از رؤیت ظاهری است و آن عبارت است از ادراک حقایق و رؤیت اشیاء آن گونه که هستند. بصیرت در واقع، به ادراکات قلبی حاکی از حقیقت و قوّة تمییز حق از باطل اطلاق میشود. این امر از طریق عبرتآموزی از براهین و حجتهای آشکار الهی و نیز تدبّر و تفکّر در آن ها به وقوع میپیوندد.در این مقاله، مؤلّفههای معنایی بصیرت با رویکرد همنشینی و جانشینی، در نهجالبلاغه بررسی شده است. بصیرت در این کتاب با واژههایی همچون اعتبار، تقوی، زهد، عشق، امانی و آرزوها، همنشین شده و با واژههای لبّ، توسّم، امام و پیشوا و قلب سلیم، رابطة جانشینی دارد. بر مبنای آموزههای نهجالبلاغه، فرد صاحب بصیرت آخرتگراست و تمام حرکات و سکنات خود را سنجیده و بر اساس علم، انجام میدهد و با روشن شدن حق، تغییر موضع میدهد و در جبهة حق قرار میگیرد.
نهجالبلاغه
بصیرت
معناشناسی
روابط همنشینی
روابط جانشینی
اوالوالابصار
2014
05
22
8
36
https://kq.meybod.ac.ir/article_569_116570c184688e4211e26e7abcbb7545.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
تأمّلی در نظریة تفکیک نزولی و تأخیر تشریعی سورة أعلی از رهگذر بررسی اخبار و آراء
زکیّه
زارع
مهدی
جلالی
محمّدحسن
رستمی
به رغم نظر مشهور مبنی بر مکّی بودن سورة مبارکة اعلی و یکپارچگی مضمونی آن، گروهی با استناد به روایات، قائل به تفکیک نزولی این سوره هستند و معتقدند بخشی از آن پیش از هجرت و بخشی پس از هجرت نازل شده است و گروهی نیز با فرض مکّی بودن همة سوره، به تأخیر تشریع حکم آیاتی از آن، در مدینه باور دارند. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی اقوال صاحبنظران و رهگیری روایات مورد استناد در منابع شیعه و اهل سنّت و مطالعة سندی و فقه الحدیثی آن ها، مکّی یا مدنی بودن تمام یا بخشی از سورة اعلی و نیز امکان تأخیر در تشریع حکم آیاتی از آن را روشن کنیم و مستنداتی بر نظر مختار ـ یعنی مکّی بودن تمام سورة اعلی ـ ارائه نماییم.
2014
05
22
37
60
https://kq.meybod.ac.ir/article_570_0df2b966be754992b7095dad6686f5c7.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
بررسی بافتهای تأثیرگذار در ارتباط میانفردی از دیدگاه قرآن
سید مهدی
لطفی
نسیبه
علمایی
ارتباطات انسانی در قرآن بر مبنای دو بافت تأثیرگذار شخصی و موقعیّتی شکل می¬گیرند. بافت موقعیتی با در نظر گرفتن جنسیت، نقش و پایگاه، فرهنگ، محیط و زمان و بافت شخصی با لحاظ شخصیّت، انگیزه ها، ویژگیها و نگرشهای شخصی مخاطب، در کیفیت رابطة افراد تأثیر گذارند. میزان تاثیر این دو بافت بسته به عناصر و اجزای ارتباط است. ازاین¬رو، در برخی از ارتباطها، بافت شخصی و در برخی دیگر، بافت موقعیّتی اهمیّت بیشتری می¬یابند. بهره¬گیری از بافتهای موقعیّتی و شخصی در راستای شکلگیری ارتباطِ موفّقی است که در آن، انتقال پیام از سوی فرستنده، به شکلی صحیح و کامل انجام می¬پذیرد و بیشترین اثر را در مخاطب برجای می¬گذارد. این مقاله با بهرهگیری از آراء روانشناسان اجتماعی در زمینة ارتباط، به تبیین خصوصیّات انسانی و عوامل موقعیتی-وضعیتی مؤثّر در ارتباطات میان فردی از دیدگاه آموزه¬های قرآنی می¬پردازد.
2014
05
22
61
94
https://kq.meybod.ac.ir/article_571_a4853eb5b2bbad213ae7e8e03c8dda63.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
درجات معنای واژهها در قرآنکریم با رویکرد به مفهوم واژه ی «وحی»
سهیلا
پیروزفر
حسن
نقیزاده
ندا
خداشناس فیروزآبادی
قرآن کریم شامل مفاهیم عظیمی می باشد و فهم بشر از آنها دارای مراتبی است؛ امّا خود مفاهیم، نسبی نیستند. با این همه، گاه مفاهیم عظیم قرآنی به عمد یا غیر عمد تا حدّ ابتدایی خود، خفیف شمرده شده و سطحی ترجمه میشوند؛ درحالیکه بیتوجّهی به درجات معنای واژه در قرآنکریم، برخی مباحث اعتقادی مستخرَج از آیات قرآن را دست خوش خطر جدّی می¬سازد. از اینرو، نیاز است تا برخی معانی در هم تنیده ی واژههای اعتقادی قرآن، بازنگری و در طبقات مختلف معنایی چیده شوند. این نوشتار، برآنست نمونهای از این آسیب ها را با تکیّه بر واژه ی «وحی»، مورد بررسی قرار دهد و با طرح روش «درجاتِ معنا»، پیامدهای مثبت آن را ارزیابی کند. «درجاتِ معنا» نشان میدهد که وجوه معنای وحی ـ وحی و الهام ـ در حقیقت درجات آن به شمار میروند. این جستجوی جایگاه حقیقی و رتبهبندی معنای واژه از درون قرآن و روایات، میتواند از منظری نو به معنای واژههای قرآنی بنگرد.
2014
05
22
95
122
https://kq.meybod.ac.ir/article_572_981d9db1fdda3efb22feb8507ee1a7b9.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
جریان شناسی باطنگرایی در تفاسیر اسلامی
مینا
شمخی
از نخستین دوران نگارش تدوین تفاسیر، تفسیرهای گوناگونی از قرآن کریم با رویکردهای متفاوت شکل گرفتهاند. در این میان، تفسیر باطنی و جریان باطنیه که بر ابعاد درونی و باطنی وحی الهی تأکید داشته اند و گاه ابعاد ظاهری آن ها را نادیده می¬گرفتند، قابل تأمّل است. یکی از ویژگی¬های مهم قرآن که در منابع روایی امامیّه و اهل سنّت نیز بر آن تأکید شده ، مقوله ی «ظهر و بطن» است؛ بدین معنا که افزون بر معنای ظاهری و لغوی واژگان، معنای ژرف و پنهانتری نیز در عبارات وحی نهفته است که فهم آن ها نیاز به شناخت خاص و اتّخاذ ملاکهای ویژهای دارد. این نوشتار ضمن نگاهی گذرا به موضوع باطن در قرآن و چیستی آن براساس شواهد نقلی و نشان دادن دیدگاه¬های عمده در خصوص جایگاه معانی باطنی آیات و رابطه ی آن با معانی ظاهری، درصدد است به تحلیل و ارزیابی آن ها بپردازد و در نهایت، به این نتیجه رسیده است که دیدگاه صحیح، دیدگاهی است که معانی باطنی و معانی ظاهری را از حیث اهمیّت و اعتبار، هم سان یکدیگر بداند.
2014
05
22
123
152
https://kq.meybod.ac.ir/article_573_129fe1622dd189dd3dfdf91361384963.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
خطابهای قرآن در اندیشه ی اصولی امام خمینی(ره)
نادعلی
عاشوری
احمدرضا
توکّلی
احکام تکلیفی قرآن کریم به صورت خطاب¬های کلّی بیان شده است که معمولاً با ادوات ندا همراه است. خطاب نیز به مخاطب حاضر نیاز دارد. از سوی دیگر، احکام اسلامی برای تمام مردم و در همه ی زمان¬ها وضع شده است. بر این اساس، این بحث بین علمای اصول مطرح شده که حکم این نداها چگونه متوجّه غایبان نیز می¬شود ـ به خصوص در مواردی که شبهه ی اختصاصِ حکم به حاضران وجود دارد ـ بعضی علمای اصول از طریق قاعده ی اشتراکِ احکام به این شبهه پاسخ داده¬اند و اکثر علمای اصول نیز معتقدند که حکم این خطاب¬ها مانند قضایای حقیقیّه، متوجّه افراد موجود و افراد مفروض الوجود است. امام خمینی(ره) ضمن ردّ نظریات مذکور، معتقد است که خطاب¬های قرآن از جنس قوانین عقلانی است که اساساً مخاطب آن افراد نیستند، بلکه کلّ جامعه با عناوینی مانند «النّاس» مورد خطاب واقع شدهاند. بنابراین، ویژگی¬های فردی مانند علم و قدرت، شرط جعل تکلیف نیست، بلکه شرط مرحله ی امتثال و تنجّز تکلیف است. نتیجه این دیدگاه در بسیاری از مسائل اصولی ظاهر می¬شود. در باب علم اجمالی، تکلیف در هر حال در حق مکلّف منجّز است، حتّی در موردی که یکی از اطراف علم اجمالی از محلّ ابتلا مکلّف خارج است و او قدرت ارتکاب را ندارد؛ یا در مورد صحّت عبادت مهمّی که با وجود فعلیّت عبادت اهمّ و ترک آن عبادت، انجام شده است.
2014
05
22
153
174
https://kq.meybod.ac.ir/article_574_a39181120ef68123f9d78c280b3b4b95.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1393
4
10
بررسی و نقد نظریة «وحدت موضوعی» حوّی در تفسیر سورة احزاب
اعظم
پرچم
معصومه
رحیمی
وحدت موضوعی و به دنبال آن، تناسب و ارتباط میان آیات و سوره¬های قرآن کریم از جمله مباحثی است که در سال های اخیر، توجّه قرآنپژوهان را به خود جلب کرده است. یکی از مفسّرانی که در بحث¬های تفسیری خویش، این نظریه را با نگاه ویژهای دنبال کرده، سعید حوّی، مؤلّف کتاب «الاساس فی التفسیر» است. وی در جانبداری از نظریة وحدت موضوعی قرآن، معتقد به یگانگی مفهومی تمام سوره¬ها در مجموع سورة بقره است. در این مقاله، پس از باز نمودن روش حوّی در تفسیرش، سورة احزاب از این تفسیر مورد تحلیل و بررسی قرار می¬گیرد؛ از آن جهت که شیوة وی در تفسیر این سوره، با تفسیر دیگر سور تفاوت دارد و هم¬زمان، میان چهار سوره (بقره، احزاب، نساء و مائده) ارتباط برقرار کرده است. هدف این پژوهش بررسی روابط میان سور مذکور و تأثیر روش مفسّر فوق الذکر در فهم و تفسیر قرآن است. از جمله نتایج این پژوهش پی بردن به فقدان معیاری مطمئن و فراگیر از جانب این مفسّر برای تفسیر تمام قرآن و اعمال سلیقه و رأی شخصی او در بیان ارتباط آیات و سور است.
2014
05
22
175
210
https://kq.meybod.ac.ir/article_575_ef5737fbc76dd1a79e132ee849f05e1b.pdf