2024-03-29T12:12:52Z
https://kq.meybod.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=118
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
تفسیر پرتوی از قرآن به مثابة یکی از سرخطهای اصلاح گفتمان دینی و انسجام اسلامی
ابوالفضل
خوش منش
دربارة نهضت اسلامی ایران، تا کنون مطالعات متعدّدی صورت گرفته که یکی از جهات قابل مطالعه در این زمینه نقش داعیان قرآنی از جمله آیتالله طالقانی است. او طی نیم قرن، در نقاط مختلف، مدرّس و مفسّر قرآن و شخصیّتی نافذ و مؤثّر در جریان نهضت إسلامی بوده است. وی در تفسیرنگاری فارسی، رویکردهایی نو داشته که پارهای از آنها هنوز قابل توجّه است؛ هرچند شیوه معمول ایشان مورد تعقیب و عمل دیگر تفاسیر فارسی قرار نگرفته است. طالقانی در عصری دشوار و حسّاس میزیَد؛ عصری که در آن، از شرق و غرب کوششهای دامنهداری برای از میان بردن هویّت معنوی و ملّی ملل ضعیف و موسوم به «جهان سوم»، بخصوص ملّتهای خاورمیانه و ایران، در حال اجراست. او در چنین عصری، از بازگشت به قرآن و اصلاح و انسجام دینی براساس آن، سخن میگوید. طالقانی توفیق برقراری ارتباط با شمار قابل توجّهی از نخبگان را مییابد و بر آنها اثر میگذارد و هزینههای مجاهدتهای خود را نیز میپردازد. واژگانکلیدی: آیتالله طالقانی، پرتوی از قرآن، نوآوریهای تفسیری، بازگشت به قرآن، وحدت اسلامی.
آیتالله طالقانی
پرتوی از قرآن
نوآوریهای تفسیری
بازگشت به قرآن
وحدت اسلامی
2013
09
23
7
32
https://kq.meybod.ac.ir/article_461_ed0bd290ab74ac5333800cd4041e57d9.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
عوامل مؤثر در حمایت از کار، تولید و سرمایه مسلمین از دیدگاه قرآن و حدیث
علی محمد
میرجلیلی
سمیه
یوسفی
اسلام خواهان عزّت و اقتدار مسلمین در تمام عرصهها و از جمله عرصة اقتصادی است و این هدف در پرتو کار و تولید، حاصل میشود. ازاینرو، اسلام برای کار و تولید و سرمایه اهمیّت ویژهای قائل میشود و مسلمانان را به حمایت از آنها دعوت میکند و به منظور رسیدن به عزّت و اقتدار اسلامی، نهادها و افراد مؤثّر در این زمینه را که شامل دولت، تولیدکنندهها و عموم مردم میشود به همکاری فرامیخواند و پیروی از اموری را به آنان توصیه میکند. از دیدگاه قرآن، شرط رسیدن به رشد و خودکفایی جامعة اسلامی در زمینة تولیدات داخلی آن است که همة طبقات جامعه ـ اعم از دولت، تولیدکنندگان و مردم ـ دست به دست هم بدهند و با انجام وظایف خود، همراه با رعایت موازین اخلاقی و وظایف دینی، راه رسیدن به هدف مورد نظر را هموار کنند؛ از جمله، دولت با تربیت افراد متخصّص و متعهّد، برنامهریزی برای اشتغال، واگذاری کارهای تولیدی به بخش خصوصی (مردم)، نظارت بر تولید، نظارت بر بازار و مهار قیمتها، کنترل و هدایت واردات کالا، در این جهت، حرکت کند؛ تولیدکنندهها با پرهیز از تخلّف و غش در تولید کالا و معاملات و گرانفروشی، نقشآفرین باشند و مردم با ترجیح مصرف کالاهای داخلی بر کالاهای خارجی، در راستای تولید داخلی به جامعه و دولت یاری رسانند. در این تحقیق سعی بر آن است تا با تکیه بر آیات شریف قرآن و سخنان پربار پیامبر و ائمّه معصومین (ع)، به معرّفی عوامل مؤثر در حمایت از کار، تولید و سرمایه مسلمین و وظیفه هریک از ارکان دخیل در اقتصاد جامعه برای ایفای نقش در این زمینه پرداخته شود. واژگان کلیدی: قرآن، روایات، مسلمین، کار، تولید، سرمایه.
قرآن
روایات
مسلمین
کار
تولید
سرمایه
2013
09
23
33
64
https://kq.meybod.ac.ir/article_462_d787353791417b6c5be84562c1b511b7.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
معناشناسی واژه «جسد» در قرآن کریم
احمد
زارع زردینی
نوشتار حاضر به معناشناسی واژه «جسد» در قرآن کریم با روش باهمآیی میپردازد. در این راستا، آیاتی که این واژه در آنها به کار رفته از نظر باهمآیی تحلیل متنی شده و پس از تعیین مهمترین عناصری که در فرآیند باهمآیی با این واژه قرار گرفتهاند؛ یعنی جاودانگی، فراانسانی، مصر، یهود و ملک، فرضیة «اندیشة تجسّد» و «مومیایی» دربارة معنای این واژه ارائه و با شواهد قرآنی، از جمله رواج اندیشة تجسّد در کفّار و مشرکان عصر نزول، اندیشة تجسّد در یهودیّت و مسیحیّت، اندیشة تجسّد و خداانگاری در مصر و همچنین شواهد تاریخی، از جمله پدیدههای رایج در مصر باستان همچون مومیایی، گوسالهپرستی و مومیایی آن و خداانگاری پادشاهان، فرضیة مورد نظر تأیید گردیده است. در ادامه نیز با شواهد لغوی نشان داده شده که چگونه واژة جسد و تمام مشتقات آن از مومیایی گرفته شده است. بر همین مبنا، معنای آیاتی که واژة جسد در آنها به کار رفته بازخوانی گردید و در پایان، رویارویی گام به گام قرآن کریم در نفی اندیشة تجسّد در سه مرحلة مماشات، نقد و رد آن ترسیم شده است.
تفسیرقرآن
جسد
تجسّد
معناشناسی
تحلیل متنی
باهمآیی
مومیایی
2013
09
23
65
87
https://kq.meybod.ac.ir/article_463_adaeab15bbbec8e83aab00fcb1daac7e.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
تفسیر مجاهد، بررسی اصالت، سند، متن و بیان مبانی آن
نصرت
نیل ساز
نهله
غروی نائینی
الهام
زرین کلاه
مجاهد بن جبر از مفسّران مشهور قرن دوم است. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، نسخهای مستقل و اصیل با عنوان «تفسیر مجاهد» وجود دارد که تنها تفسیر باقی مانده از عهد تابعین است که توسط «ابن ابی نجیح» از مجاهد روایت شده و از هیچ تفسیر دیگر خصوصاً «تفسیر طبری» رونویسی نشده است. از 2130 روایت موجود در آن، 1731 روایت به مجاهد و سایر روایات به افراد دیگر از جمله پیامبر (ص)، امام علی (ع)، ابن عباس، عطاء و... منتهی میشود که توسط آدم بن ابی ایاس به آن افزوده شده است. در سند مشهور این تفسیر «عبدالرحمن از ابراهیم از آدم از ورقاء از ابن ابی نجیح از مجاهد» روایت میکند. مهمترین ویژگی این تفسیر، تبیین واژگان و عبارات قرآن است. از جمله وجوهی که در این تفسیر به آن پرداخته شده، اسباب نزول، اختلاف قرائات، ناسخ و منسوخ، ذکر قصه و... است. نخستین شواهد وجوه و نظایر، مجاز و... در این تفسیر دیده میشود. این پژوهش، ضمن معرفی شخصیت مجاهد، به گونهشناسی تفسیر وی از منظر مباحث مختلف و نیز به بررسی دقیق اسناد آن خواهد پرداخت که در آثار دیگر کمتر مورد بحث قرار گرفته است.
مجاهد بن جبر
تفسیر مجاهد
روایات
بررسی سند
بررسی متن
2013
09
23
89
115
https://kq.meybod.ac.ir/article_464_bea8a3fdbb86058d16def1a0bd8c614c.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
داستان حضرت موسی (ع) در سوره طه از منظر نشانه شناسی
محمد
رحیمی خویگانی
نصرالله
شاملی
داستانهای قرآنی به عنوان یکی از بیشمار اعجازهای زبانی قرآن، به فراخور حال مخاطب در مقاطع مختلف توسط الله جل شأنه روایت شدهاند. این راوی توانا هر داستانی را برای منظوری خاص و در جهت هدفی مشخّص، ذکر میکند و از مخاطب خود میخواهد که در آن تدبّر کند. ضرورت این تدبر، عاملی شد تا در این پژوهش با دیدی نو یعنی از دید علم نشانهشناسی به یکی از این داستانها ـ داستان حضرت موسی (ع) در سورة «طه« ـ نگریسته شود. مهمترین یافتههای این پژوهش که با روش تحلیلیـ توصیفی نگاشته شده بیانگر این مطلب است که داستان حضرت موسی (ع) در سورة «طه» اوّلاً، یک داستان روایی است که تمام عناصر یک داستان را در حد مطلوبی دارد و ثانیاً، بخوبی میتوان از علم نشانهشناسی برای فهم بهتر آن سود جست و نشانههای این داستان مثل «النار»، «الصلاة»، «اَلْیَمّ»، «العصا» و «العِجْل» ـ را کشف و بررسی کرد.
داستان قرآنی
حضرت موسی (ع)
سورة «طه»
نشانه
نشانه شناسی
2013
09
23
117
137
https://kq.meybod.ac.ir/article_465_89acc48ce85ca430cb75bae4eb19c44d.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
جنود السموات والارض از منظر آیات و روایات
بمانعلی
دهقان منگابادی
محمدرضا
بابایی دره
تعبیر «جنود السموات و الارض» یکی از عبارات ظریف قرآنی است که از قدرت لایزال حضرت حق، حکایت میکند ـ عبارتی که در عین اجمال، سرشار از مفاهیم گستردهای است که کمتر کسی به بررسی و طبقهبندی آن پرداخته است. میتوان گفت که تعبیر «جنود السموات و الارض» یا همان «جنود الله» برای تمام آیات و مخلوقات خداوند صدق میکند و هیچ مخلوقی خارج از این حیطه نمیتواند باشد و هر آنچه در کائنات یافت میشود آن را میتوان «سرباز لشکر خدا» نامید. مؤیّد این مطلب، آیاتی است که به تسبیح کائنات از جمله زمین، آسمانها و مخلوقاتی که در آن قرار دارند، کوهها، درختان و نباتات اشاره میکنند. هرچند همة عالم مظهر قدرت لایزال الهی و تابع ارادة قاطع اوست، لکن، سنّت الهی بدین منوال است که همة امور در مجرای تعریف شدة علّت و معلولی خود، محقّق گردد. در این راستا جنود آسمان و زمین در مقاطعی، مأمور به ایفای نقش محوّلة خود در عالم میشوند تا خداوند هم حقّانیت خود و صحّت تعالیم انبیاء را گوشزد نماید و آدمی را نیز از خواب غفلت به درآورد تا دریابد که اراده او فوق همه ارادهها و قدرت او مافوق تمامی قدرتهاست. این پژوهش میکوشد تا با دستهبندی مخلوقات براساس رؤیتپذیری و عدم رؤیتپذیری از سویی و جاندار و بیجان بودن از سوی دیگر، نوعی طبقهبندی از جنود الله در آسمانها و زمین به دست دهد و علاوه بر این، مصادیقی را برای هر یک از این دستهها بر شمرد و به مأموریت آنها نیز اشارهای داشته باشد.
قرآن
حدیث
جنود السموات و الارض
فرشتگان
جن
انسان
2013
09
23
139
162
https://kq.meybod.ac.ir/article_466_f8b79b956898451ee1b16e64c3018af9.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
نقش اشتراک لفظی در پیدایش اختلاف برداشت مجتهدان از آیات قرآنی
حسین
چراغی وش
حسین
فلاحی اصل
کاظم
حسینی باصری
وجود الفاظ دارای اشتراک لفظی که در منابع فقهی (قرآن و احادیث) آمده در اختلاف نظر فقیهان در احکام شرعی اثر ملموسی داشته است؛ زیرا هنگامی که در ادلّة شرعی، واژهای مشترک بیاید و یکی از آن معانی به وسیلة قرینهای تعیین نشود، نوعی ابهام و غموض در دلیل پدید میآید که میبایست آن را از میان برداشت تا بتوان در پی آن، دلیل و حکم شرعی را کشف کرد و مکلّف هم تکلیف خود را به روشنی بداند. فقها با استفاده از یک رشته قواعد نظیر علامات حقیقت و مجاز، سیاق (بافت) و... ـ برای حل این مشکل اقدام میکنند و این توّهم، نادرست است که گفته شود اختلاف آرای فقها در استنباط احکام شرعی به این دلیل است که متن از خودش معنایی ندارد و مخاطب، خالق معنای متن است، نه آنکه کاشف آن معنا باشد. در این مقاله، با بهرهگیری از روش توصیفی تحلیلی، با ارائة دو مثال، نقش اشتراک لفظی در ادّلة شرعی و برداشتهای متفاوت دستورات دینی از متون دینی توسّط مجتهدین بررسی و کیفیت تعامل فقهاء با این پدیده بررسی شده است.
تفسیر قرآن
اشتراک لفظی
ادّلة شرعی
اختلاف
مجتهدین
2013
09
23
163
184
https://kq.meybod.ac.ir/article_467_2cab6e40778ce2f42047ece659dc3113.pdf
دو فصلنامه کتاب قیم
کتاب قیم
2251-6026
2251-6026
1392
3
9
واکاوی قلمروِ حدیث و حجیّت بیانات آن در حوزههای مختلف
حمزه
حاجی
مهدی
مهریزی
نقش حدیث در زندگی مسلمانان واقعیتی انکارناپذیر است؛ بدان جهت که مسلمانان برای رفع نیازهای خود و پاسخگویی به مسائل و امورشان، همواره به موازات قرآن، به حدیث مراجعه کردهاند. بر این اساس، مسألهای که قابل طرح است حدود و گسترة حدیث در پاسخگویی به نیازها و برآورده کردن انتظارات بشری است که از آن، به «قلمروِ حدیث» تعبیر میشود؛ از آن جهت که پذیرش هر قلمرو برای حدیث و به تبع آن، حجیت آن قلمرو در مراجعه به حدیث و بهرهبرداری از آن، تأثیرگذار خواهد بود. در این مقاله، سعی بر آن است که با رویکردی درون دینی، نخست، قلمرو حدیث به عنوان یک راهبرد اساسی در بهرهگیری از آن، بررسی و تحلیل گردد و سپس به چند و چون حجّیت قلمرو حدیث پرداخته شود.
سنّت
حدیث
قلمرو
حجیت
نیازهای بشر
2013
09
23
185
209
https://kq.meybod.ac.ir/article_468_28a1a29d55737714c8f8d77adf254b4d.pdf