دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
تصویرآفرینی شخصیّتها در سورة یوسف
7
34
FA
خلیل
پروینی
دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرّس
kparvini@yahoo.com
مرتضی
زارع برمی
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرّس
kparvini@modares.ac.ir
شخصیّت یکی از مباحث مهم در حوزة انسان شناسی است که در داستاننویسی اهمیّتی بسیار دارد. قرآن کریم به تصویرپردازی شخصیّتها اهمیّت ویژهای داده است. بیان قرآن در توصیف شخصیّتها، هنری و ادبی است؛ از اینرو، در بسیاری از موارد از قصّه برای توصیف شخصیّتها استفاده کرده است. سورة یوسف، یکی از مهمترین سورههای قرآن کریم از نظر تصویرپردازی شخصیّتهاست. یوسف(ع)، یعقوب(ع)، زلیخا، فرزندان یعقوب، عزیز مصر، کاروانیان، همراهان یوسف در زندان، زنان مجلس زلیخا و... در روند حرکتی قصّه و خلق تصاویر، نقش مهمی دارند.<br /> پژوهش حاضر، بر آن است که قصّة یوسف را با تأکید بر شخصیّتپردازی، بررسی کند و کارکرد شخصیّتها را از بُعد تصویری قرآن تحلیل کند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که شخصیّتهای قصّة یوسف با مهارت در چهرههای متعدّد به کار برده شدهاند؛ به طوری که برای بیان مفاهیم عالی اخلاقی و دینی از ظرفیّتهای وجودی هر یک از شخصیّتها، نهایت استفاده شده است. در عین حال، خلق چهرههای متفاوت و متعدّد از شخصیّتها با تکیه بر طبیعتهای انسانی بر جذابیّت داستان افزوده است.<br />
سورة یوسف,شخصیّت,تصویرآفرینی,طبیعتهای انسانی
https://kq.meybod.ac.ir/article_477.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_477_726ac583d935167622ff069eaa0e4829.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
بررسی ساختار سورة انسان و دستهبندی آیات آن
35
56
FA
مریم
نساج
0000-0002-4136-8704
دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد
noha114@gmail.com
عباس
اسماعیلی زاده
استادیار دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد
abbasesmaeely@yahoo.com
بررسی پیوند آیات یک سوره و دید ساختاری به سورهها، نگرشی جدید است که هر چند به طور جزئی در تفاسیر متقدّم وجود داشته، ولی در تفاسیر متأخّر بیشتر مورد توجّه است. در این پژوهش، ساختار سورة انسان، چگونگی پیوند آیات آن و دستهبندی آیات درون سوره، نشان داده شده است. ابتدا با نگاه به ساختار سوره در تفاسیر مختلف، دیدگاههای ارائه شده با تکیه بر نگرشهای متفاوت در تقسیمبندی آیات بررسی و نقد شدهاند. سپس، با توجّه به دید پیوستگی (ارتباط لفظی، اسلوبی و بلاغی) و محتوایی، آیات سوره به چهار دسته (سیاق) تقسیم و ارتباط معنایی تبیین و بدین سان، ساختار هماهنگ و منسجم سوره، نشان داده شده است.
ساختار,سورة انسان,پیوند آیات,سیاق
https://kq.meybod.ac.ir/article_478.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_478_9d263d77a87776b1ddd3c0e018eacfcb.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
بررسی مبنای امام خمینی در حجیّت روایات فقهی و غیر فقهی
57
78
FA
محمدتقی
دیاری بیدگلی
دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
mt_diari@yahoo.com
علی رضا
کوهی
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
koohi3@gmail.com
دیدگاه امام خمینی(ره) همانند بسیاری از عالمان شیعه، در موضوع حجیّت روایات فقهی در مقایسه با روایات غیر فقهی متفاوت است. امام خمینی قائل به حجیّت خبر واحد فقهی است و دلیل اصلی خود بر این دیدگاه را که مبتنی بر سیره و بنای عقلاست ارائه کرده و به نقد دلایل دیگر، از جمله دلایل قرآنی، روایی و اجماع میپردازد. در مقابل، برای روایات غیر فقهی اعتباری قائل نیست. هرچند برخی نشانهها در کلام ایشان، نشان از اعتقاد ایشان به حجیّت روایات غیر فقهی نیز دارد، امّا تصریحات ایشان در قول به عدم حجیّت، غیر قابل انکار و به لحاظ مبنای اصولی صریحتر است؛ گرچه در مقام عمل، یعنی در تفسیر آیات اعتقادی و معارفی بویژه با گرایش عرفانی، بر این دسته از روایات اعتماد داشتهاند.
امام خمینی,حجیّت,خبر واحد,روایات فقهی,روایات تفسیری,اصول فقه
https://kq.meybod.ac.ir/article_479.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_479_58fd613bc2575a34ecb3ec412353af00.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
نقد و بررسی سبکهای «مدیریّت تعارض» و شرایط استفاده از آن بر اساس سورة «یوسف»
79
110
FA
رضا
شکرانی
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
shokrani.r@gmail.com
علی
نصر اصفهانی
استادیار گروه مدیریّت دانشگاه اصفهان
alin@ase.ui.ac.ir
فاطمه سادات
احمدی کوپایی
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث از دانشگاه اصفهان
ahmadi_f1367@yahoo.com
«مدیریّت تعارض»، یکی از مباحث مهم مدیریّت رفتار سازمانی است. تعارض، به هر نوع اختلاف و برخوردی که بین افراد یا گروهها رخ دهد، اطلاق میشود. تعارض اگر کنترل شده و در حدّ متوسّط باشد عمدتاً برای حیات گروه و سازمان لازم است؛ چون میتواند خلاقیّت و نوآوری را در افراد و گروهها برانگیزاند و وسیلهای برای طرح مسائل و کاهش تنشها و محیطی برای خود ارزیابی و تحوّل باشد. امّا تعارضهای آشکار و شدید و کنترل نشده، موجب ناخشنودی و خدشهدار شدن روابط بین افراد میگردد و سرانجام به تخریب گروه منجر میشود. مدیریّت تعارض، نگهداشتن تعارض در سطح مطلوب است. اگر تعارض از سطح متوسّط پایینتر باشد، مدیر باید آن را تحریک کند و موجبات افزایش آن را فراهم کند؛ ولی اگر تعارض بالاتر از سطح متوسّط باشد، بر مدیر لازم است درصدد کاهش آن برآید.
با بررسی راهکارهای ارائه شده برای مدیریّت تعارضهای غیر کارکردی، این نتیجه به دست میآید که همه این راهکارها، ذیل پنج سبک مدیریّت تعارض که در کتب صاحب نظران، ذکر شده قابل دستهبندی است. این سبکها عبارت است از: رقابت، ایثار، اجتناب، مصالحه و همکاری. در واقع میتوان گفت از دیدگاه عقلی، در برخورد با هر نوع تعارض غیر کارکردی، نمیتوان غیر از این پنج سبک، راه ششمی را تصوّر کرد و هر راهی ذیل یکی از این پنج راه حل، قابل دستهبندی است.
در قرآن کریم دربارة مبحث تعارض، مطالب ارزشمندی وجود دارد. یکی از سورههای قرآن که این بحث به اشکال گوناگون در آن مطرح شده، سورة مبارکة یوسف است. این مقاله بر آن است که با استخراج و بررسی مهمترین این تعارضها و چگونگی مدیریّت آنها توسّط دو پیامبر الهی، حضرت یعقوب و حضرت یوسف(علیهما السّلام) و همچنین با استفاده از آیات دیگری از قرآن کریم و نیز روایاتی از معصومین(علیهم السّلام)، دیدگاه قرآن کریم دربارة چگونگی حلِّ تعارضهای غیر کارکردی و شرایط و موقعیّتهای استفاده از روشهای پنجگانة برخورد با تعارض را دریابد.
قرآن,مدیریّت تعارض,تعارض غیرکارکردی,حضرت یوسف(ع)
https://kq.meybod.ac.ir/article_480.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_480_5931cf0b89de44583b113af598154d0f.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
بررسی و نقد دیدگاه آلوسی در مورد آیة تطهیر
111
128
FA
محسن
حسن وندی
0000-0002-0937-0863
دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث از دانشگاه ایلام
hasanvafa88@yahoo.com
مهدی
اکبرنژاد
استادیار گروه علوم قرآن وحدیث از دانشگاه ایلام
m_akbarnezhaad @yahoo.com
این مقاله به بررسی، تحلیل و نقد دیدگاه سیّد محمود آلوسی، صاحب تفسیر روح المعانی، دربارةآیة تطهیر میپردازد. ایشان از یک سو، نظر مفسّران شیعه و بسیاری از مفسّران اهل سنّت را مبنی بر دلالت آیه تطهیر برعصمت آل عبارد کرده و حتّی نزول این آیه در مورد ایشان را نمیپذیرد. از سوی دیگر، دایرة مصادیق«اهل البیت» رافراتر وعامتر از اصحاب کساء در نظر گرفته و افراد دیگری از قبیل همسران پیامبر(ص) راداخل در این حکم میداند. به اعتقاد آلوسی، اصحاب کساء، نه یگانه مخاطب و مصداق اهل البیت، بلکه ایشان مخاطبی از مخاطبان و مصداقی از مصادیق آن به حساب میآیند. این پژوهش، بر آن است که بااتّکا به آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع) و با استناد به نظر اندیشمندان شیعه و اهل سنّت، نظر این مفسّر را مورد نقد و بررسی قرار دهد.
آیه تطهیر,تفسیر,آلوسی,اهل بیت,عصمت
https://kq.meybod.ac.ir/article_481.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_481_afcddfb1468056e5ff6c1d03a6c79ac4.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
بررسی سبکشناختی فرمان حکومتی امام علی(ع) به مالک اشتر
129
148
FA
محمد
خاقانی
استاد گروه عربی دانشگاه اصفهان
mohammadkhaqani@yahoo.com
زهرا
قاسم پیوندی
دانشجوی دکتری گروه عربی دانشگاه اصفهان
motee71277@yahoo.com
سبکشناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در سدة اخیر، توجّه ویژهای از طرف ادیبان و سخنوران به آن شده است. سبک ادبی، از اندیشه هر فرد سرچشمه میگیرد که بیان کننده نگرش و بینش آن فرد به واقعیّتهای پیرامونش است. نوع الفاظ و ترکیبات و جملهبندی و طرز تعبیر معانی، مهمترین عوامل در چگونگی سبک ادبی است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهجالبلاغه است؛ زیرا صاحبِ آن، امیر سخنوران و رهبر اهل بلاغت است. از میان خطبهها و نامهها، نامه پنجاه و سوّم امیرالمؤمنین علی(ع) که خطاب به جناب مالک اشتر، در هنگام انتخابش به زمامداری مصر است، به دلیل جلوههای سیاسی، اخلاقی، عبادی، نظامی و اجتماعی از جایگاهی بس والا برخوردار است. هماهنگی موسیقی درونی نامه با موضوع آن و انتخاب اسلوبهای نحوی و بلاغی متناسب با هدف مورد نظر و تناسب بسامدهای واژگانی و جملات امر و نهی با هدف نگارندة نامه، از ویژگیهای بارز این فرمان حکومتی است. در این پژوهش، با بررسی سبکشناختی این نامه، از سه دیدگاهِ فکری، زبانی (آوایی، لغوی، نحوی) و ادبی، به بیان زیباییها و ارزشها و سبکِ این نامه میپردازیم.<br />
سبکشناسی,نهجالبلاغه,امام علی(ع),مالک اشتر
https://kq.meybod.ac.ir/article_482.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_482_ae1ce201a66579cb2dbba14dd15a290f.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
بررسی تحلیلی ـ تطبیقی روایات ناظر بر زندگانی یوسف در مصر در منابع تفسیری فریقین
149
174
FA
محسن
قاسم پور
دانشیار دانشگاه کاشان، گروه علوم قرآن و حدیث
mghasempour40@yahoo.com
محمد
سلامی راوندی
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث از دانشگاه کاشان
rahyafteh@gmail.com
سورة یوسف، أحسن القصص است که از ایّام دیرینه همواره مورد توجّه محقّقان قرار گرفتهاست. روایاتی که در اهم منابع شیعی و اهل تسنّن پیرامون تفسیر این سوره آمده، برخی از آنها آمیخته با اسرائیلیات است که سیمای عصمت این پیامبر الهی را خدشهدار کرده است و بویژه با مبانی اعتقادی امامیّه در تعارض است. آبشخور بیشتر روایات تفسیر طبری و الدر المنثور سیوطی، در این قبیل مباحث برگرفته از تورات است. آنچه در روایات شیعی نیز آمده، برخی توأم با تذکار این قبیل روایات است و برخی دیگر نیز بدون هیچگونه توضیحی تکرار روایات اهل تسنّن است. <br />در این پژوهش، در شرح حال یوسف صدیق، روایات منافی عصمت وی به بوتۀ نقد درآمده تا هم نادرستی این اقوال بیپایه ثابت گردد و هم عصمت ایشان تثبیت شود و هم سیمای واقعی آن حضرت بر اساس مبانی و نصوص قرآنی و روایات صحیح و نه تورات محرّف ترسیم شود. <br />رهیافت اساسی این مقاله، معطوف به این نکتۀ محوری است که بین روایات مخدوش و غیر قابل قبول که عمدتاً در منابع اهل سنّت آمده، از نظر محتوایی با گزارشهای تورات همپوشانیهای مضمونی نیز وجود دارد.
قرآن,تفسیر,یوسف,روایات شیعه,روایات اهل سنت,اسرائیلیات,نقد روایات
https://kq.meybod.ac.ir/article_483.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_483_eef06a1f110a20264163e193293f27be.pdf
دانشگاه میبد
دو فصلنامه کتاب قیم
2251-6026
1
3
2011
09
23
تحلیل روایات حَکَم بن عُتَیبه و انتسابش به زیدیّه
175
202
FA
محمدکاظم
رحمان ستایش
استادیار دانشگاه قم، گروه علوم قرآن و حدیث
kr_setayesh@yahoo.com
اعظم
فرجامی
0009-0009-8817-9394
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث از دانشگاه قم، مرکز تربیت مدرّس
azamfarjami@yahoo.com
بُتریه یکی از فرقههای زیدیّه است. رجالشناسان و صاحبان کتابهای فرق و مذاهب، از برخی افراد در شمار این گروه نام میبرند که نمیتوان آنها را از زمرة این باورمندان دانست. چرایی این رخداد و بررسی اندیشهها و عقاید یکی از این شخصیّتها به شناخت فرقة بُتریه و اساس شکلگیری اصول آنها کمک میکند؛ از این رو، حَکَم بن عتیبه و روایات و گزارشات تاریخی دربارة وی انتخاب و بررسی شد. به نظر میرسد که راویان حکم در گزینش افکار او و انتساب وی به بتریه بیش از همه مؤثّر بودهاند. افزون بر آن، در این پژوهش، بررسی و مقایسه مفهوم شیعه و تحوّل آن، نزد گرایشهای مختلف به اختصار بیان میشود. این پژوهش با کمک منابع تاریخی حدیثی و نیز تحلیل روایات حَکَم بن عتیبه در جهت شناسایی شخصیّت و افکار او انجام پذیرفته است.
بُتریه,حَکَم بن عتیبه,فِرَق شیعه,تحلیل روایی
https://kq.meybod.ac.ir/article_484.html
https://kq.meybod.ac.ir/article_484_239f40ef7b2ebecfe3a87135d4226a64.pdf