ORIGINAL_ARTICLE
راهکارها و ضوابط تعمیم مدلول آیات قرآن کریم
بر اساس آیات و روایات، مخاطبان قرآن، محدود به زمان و مکان خاصی نیستند؛ امّا چگونگی تعمیم مدلول آیات و نحوة استفاده از مضامین آن برای مخاطبان عام، کمتر بررسی شده است. این نوشتار، برخی از راهکارهای تعمیم مفاهیم آیات، مانند تفکیک بین شؤون و مناصب پیامبران، در نظر گرفتن درجات و مراتب طولی بعضی از مفاهیم قرآن، ایجاد توسعة معنایی با استفاده از خارج کردن عبارت از سیاق با حفظ ضوابط و نیز گسترش مصادیق آیات با الغای خصوصیّت را بیان میکند و در ادامه، برای جلوگیری از تعمیمهای ناروا و تفسیر به رأی، به ضوابط تعمیم مفهوم آیات با استفاده از روشهای عقلایی فهم متن اشاره میشود.
https://kq.meybod.ac.ir/article_485_404e27acf349a487ad08565ef3b5b43b.pdf
2012-01-21
7
30
تعمیم مدلول آیات
جاودانگی قرآن
ضوابط تعمیم
توسعه معنایی آیات
عباس
مصلایی پوریزدی
mossallaee@isu.ac.ir
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث از دانشگاه امام صادق (ع)
LEAD_AUTHOR
سید محمدحسین
موسوی زاده
sarresid@hotmail.com
2
کارشناس ارشد تفسیر از دانشکده علوم قرآنی قم
AUTHOR
ابوالفضل
حاجی حیدری
ahaji118@gmail.com
3
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث از دانشگاه امام صادق (ع)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تقابل سیاق و اسباب نزول در تفسیر آیة احصار
این پژوهش، مروری است بر ارتباط سیاق و اسباب نزول؛ ارتباطی متقابل که گاه به تردید در یکی از این دو قرینه منجر میشود. این نوشتار، به بررسی موقعیت سیاق و اسباب نزول و رابطة این دو در تفسیر آیة احصار میپردازد. در تعارض سیاق و اسباب نزول آیه، گاه سیاق منجر به تردید در سبب نزول منقول برای آیه میشود و گاه سبب نزول، باعث تردید در برقراری سیاق در آیه میگردد. در آیة احصار، از زاویهای که ما به آیه نگریستهایم، در سه مقطع، گمان تعارض این دو قرینه وجود داشت که در این موارد، به دلایلی که در متن مورد بحث قرار گرفته است، جانب اسباب نزول ترجیح داده میشود. بدیهی است که پیشفرض این گفتار آن است که هر کدام از این دو قرینه، به تنهایی حجّت هستند.
https://kq.meybod.ac.ir/article_486_5e6ff71e91c9cacaa9c6b8950916324c.pdf
2012-01-21
31
52
اسباب نزول
سیاق
حج
احصار
آیات الأحکام
تعارض قرائن
مرتضی
ایروانی نجفی
iravany@ um.ac.ir
1
دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
الهه
شاه پسند
e.shahpasand@gmail.com
2
دانشجوی دکتری علوم قرآن از دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
«صمد» نفی مادیّت از ذات «أحد»
وجود اختلاف در معنای واژه «الصمد»، مفسّرین را به تکاپویی عجیب انداختهاست. روایت تفسیری امام حسین (ع) با تعبیر «لا جوف له»، برخلاف دیدگاه مخالفان که آن را ملهم معنای تشبیه و تجسیم دانسته و مآلاً آن را مردود قلمداد کردهاند، به دلایل: همسویی با هدف سوره و ایفای نقش مؤثّر در شبکه ارتباطی آیات سوره، هماهنگی با کشفیّات جدید علم تجربی و برخورداری از تأیید دیگر روایات، زمینه بررسی این روایت را به سمتی سوق میدهد که معانی سهگانه عرضه شده توسّط مخالفان روایت تفسیری امام حسین (ع)، اندراج معنایی واحد یافته و با تصحیح پیشفرض این گروه، ادّعای تشبیه به بوته فراموشی سپرده میشود.
https://kq.meybod.ac.ir/article_487_09413fe23837a0775d8fbd2358a27a89.pdf
2012-01-21
53
70
صمد
أحد
امام حسین (ع)
مادّیت
تشبیه و تجسیم
امیر
جودوی
amirjoudavi@yazd.ir
1
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث از دانشگاه یزد
AUTHOR
محمدحسین
برومند
yazduni.ac.ir m.h.baroomand@
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث از دانشگاه یزد
AUTHOR
اکرم
صالحی
salehi_a2003@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام از دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
آیات موهم اختلاف و قواعد تفسیر
اثبات اعجاز قرآن، در پیراستگی از اختلاف، مشروط به فقدان اختلاف در قرآن و پاسخیابی آیات موهم اختلاف است. صرف نظر از انگیزةمدعیانِ اختلاف در آیات قرآن، علّت توهّم اختلاف، در نظر نگرفتن مبانی و قواعد صحیح در تفسیر آیات است. در زمینة آیات موهم اختلاف، دستهبندیهای مختلفی صورت گرفته است که به نظر نویسنده، تقسیم بر اساس سبب و علّت توهّم اختلاف، روش صائب در این زمینه است تا هم مخاطب با علّت به وجود آمدن شبهه آشنا شود و هم، توان پاسخگویی به شبهات را یاد بگیرد. روش صحیح در پاسخ دادن به شبهات پیرامون آیات موهم اختلاف در قرآن نیز، شناسایی علّت توهّم اختلاف (در نظر نگرفتن یکی از قواعد تفسیر) در هر دو آیة موهم اختلاف و پاسخ دادن به شبهه بر اساس قاعدة یاد شده است.
https://kq.meybod.ac.ir/article_488_5061f732535ec569532735c7c4767896.pdf
2012-01-21
71
92
اعجاز قرآن
اختلاف
شبهات اعجاز
پاسخها
قواعد تفسیر
اسمعیل
سلطانی بیرامی
1
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مفهوم شناسی سنّت توفیق و اسباب تحقّق آن از منظر وحی
نظم یا الگوهای ثابت از پیش تعیین شده و قابل کشف دربارة پدیدهها و واقعیتها، به طبیعت و قوانین تجربی محض اختصاص ندارد؛ بلکه میتواند آنچه در اصطلاح اندیشمندان مسلمان، سنّتهای اجتماعی یا سنّتهای تاریخی نام گرفته را نیز در برگیرد، این سنّتها که حق تعالی با تعبیر «سنة الله» آنها را به خود نسبت داده (فاطر/ 43 و فتح/ 23)، بیانگر فعل همیشگی و پیوستة الهی در برخورد با افراد و امتهاست. سنّت توفیق یکی از این قوانین است که به واسطه آن، برخی انسانها مشمول عنایت و مراقبت ویژة الهی گردیده و در جایگاه دستیابی به اسباب و وسایل خیر قرار میگیرند. مقاله حاضر بر آن است تا چگونگی جریان تأثیرگذاری این سنّت را در سه ساحت اساسی وجود انسان، یعنی: حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری را از طریق، زیادتی معرفت، الهامات قلبی و توانمندی عمل به خیر در شرایط سخت نشان دهد. تبیین ضوابط تحقّق این قانون در آیات الهی از جمله، تلاش و مجاهده در راه حق، توجّه به معیار رضایتمندی، استقامت و ثبات قدم در اهداف، انابه و استغفار از قصورها، دعا و طلب توفیق از خداوند، دستاورد دیگر این نوشتار است، امری که در جای خود، بیانگر عوامل دستیابی افراد و امّتها به خیر و سعادت از دیدگاه قرآن به شمار میرود.
https://kq.meybod.ac.ir/article_489_81a2d2858fc314848305e42d0e1c4c2d.pdf
2012-01-21
93
116
سنّت الهی
هدایت
توفیق
اختیار
انسان
شناخت
عواطف
رفتار
نیکو
دیالمه
dr.dialameh@isuw.ac.ir
1
استادیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی از دانشگاه امام صادق
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقد دیدگاه خاورشناسان دربارة تأثیرپذیری قرآن از کتاب مقدّس
برخی از خاورشناسان در آثار خود، به طور گسترده، شبهة تأثیرپذیری قرآن از کتاب مقدّس را مطرح کردهاند تا از این طریق، الهی بودن قرآن را مخدوش کنند و آن را ساختة دست حضرت محمّد (ص) جلوه دهند. شبهات آنها در این باره بر پیشفرضهایی استوار است که اگر نادرستی آنها نمایان شود، ادّعاهای آنها نیز مردود میشود. در این مقاله، ابتدا به چگونگی شکلگیری و سیر تطوّر این شبهه اشاره میشود و نمونههایی از ادّعاهای خاورشناسان دربارة تأثّر قرآن از کتاب مقدّس بیان میگردد. سپس، پیشفرضهای خاورشناسان در طرح شبهاتشان بررسی و نقد میشود. همچنین، به برخی تفاوتهای قرآن و کتاب مقدّس در مسائل عقیدتی و تاریخی که حاکی از عدم تأثّر قرآن از کتاب مقدّس است، اشاره میگردد.
https://kq.meybod.ac.ir/article_490_910795c42ff64feed77852b7980e3519.pdf
2012-01-21
117
140
قرآن
کتاب مقدّس
خاورشناسان
پیشفرضها
مصادر قرآن
مجید
معارف
maaref@ut.ac.ir
1
استاد دانشگاه تهران، گروه علوم قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
نصرت
نیل ساز
nilsaz@modares.ac.ir
2
استادیار دانشگاه تربیت مدرّس، گروه علوم قرآن و حدیث
AUTHOR
حسن
زرنوشه فراهانی
zafar_211@yahoo.com
3
دانشآموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تربیت مدرّس
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگاه بین دینی و بین فرهنگی در تفسیر پرتوی از قرآن
سیّد محمود طالقانی در میان مفسَران معاصر، دارای برخی امتیازات و برخوردار از نگاهی بینفرهنگی است. او در زمانی حساس میزیَد و در نقطهای مهم، عهدهدار امر تعلیم و ترویج قرآن میشود؛ به سرزمینهای اسلامی مسافرت میکند و با رجال فکر و فرهنگ به گفتگو میپردازد و سالهایی را نیز در حبس و تبعید میگذراند. این آمدوشدها و نیز طرز نگاه خود او، به وی نگرشی جامع میدهد. اگر وی در کنج زندانی تاریک نیز قلم میزند، با قلمی زنده از کلیّت امّت اسلامی و از مشکلات و سرنوشت آن و بلکه جامعه بشری میگوید. او با اندیشهای قرآنمحور، قضایای عصر و اجتماع را میسنجد و در نگرش و نگارشهای خود، نیاز به روح وحدت در جامعة اسلامی و انسانی را ـ که نیازی مبرم در حال حاضر نیز هست ـ بروشنی مورد تأکید قرار میدهد.
https://kq.meybod.ac.ir/article_491_e442fd16257ba0e80d45ecbe293ebadc.pdf
2012-01-21
141
166
تفسیر عصری
سیّد محمود طالقانی
تفسیر پرتوی از قرآن
مطالعات بین فرهنگی
ابوالفضل
خوش منش
manesh88@gmail.com
1
استادیار دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه حدیث در علم اصول
بدون تردید ایجاد و یا گسترش بیشتر علوم اسلامی، مرهون احادیث منقول از معصومین (ع) بوده است؛ اما عدّهای گمان کردهاند که تقریباً همة مسائل علم اصول فقه از علوم دیگر اقتباس شده و قواعد آن مبتنی بر عقل، عرف، لغت و یا سیرة عقلاست. در این مقاله، پس از بیان مقدماتی، اثبات میشود که حدیث در اصول فقه شیعه، هم موضوع مهمترین مسائل اصولی (مانند حجیّت خبر واحد و تعادل و تراجیح) است و هم در استنباط برخی قواعد اصولی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و علاوه بر آن، در اعتبار بخشی و حجیّت در این علم، نقش مؤثری دارد.
https://kq.meybod.ac.ir/article_492_9652f5a7e0c86322251ebff37110ee25.pdf
2012-01-21
167
186
علم اصول
حدیث
حجّت
استصحاب
عباس
کلانتری خلیل آبادی
abkalantari@gmail.com
1
استادیار دانشگاه یزد
AUTHOR